گفتگوی اینترنتی
گپ یا چت در فارسی اصطلاحی به معنای گفتگوی اینترنتی است. اگرچه فرهنگستان زبان فارسی واژه گپ را معادل این واژه قرار داده‌است اما این واژه چندان مورد استقبال عمومی قرار نگرفته‌است. این واژه خلاصه شده Online chat از زبان انگلیسی است.
فن آوری
در ابتدا برای چت اینترنتی از پروتوکل آی آر سی استفاده می‌شد. اما اکنون از طریق سایر پروتکل‌ها نیز این کار امکان پذیر می باشد.
نرم‌افزارهای چت
برای چت نرم‌افزارهای زیادی مانند آی‌آرسی، یاهو مسنجر، ام اس ان مسنجر، گوگل تاک، اسکایپ و پیام‌رسان ویندوز لایو وجود دارد. نرم افزار های چت هم اکنون در موبایل هم افزایش چشم گیری داشته اند و کاربران خاص خود را دارند.
آی‌آرسی
آی‌آرسی (به انگلیسی: (Internet Relay Chat (IRC) یا گپ رله اینترنتی، روشی از ارتباط آنی روی اینترنت است. آی‌آرسی اساساً برای گفتگوهای گروهی طراحی شد و گفتگوها بصورت عمومی در محلهایی بنام کانال (به انگلیسی: Channels) انجام می‌گیرد، همچنین ارتباط شخص با شخص توسط پیام خصوصی ممکن است. IRC به‌وسیله جارکو اویکارینن (به انگلیسی: Jarkko Oikarinen) (اسم مستعار WiZ) در اواخر اوت ۱۹۸۸ برای جایگزینی برنامه بنام MUT ساخته شد.
کلاینت‌ها
نرم‌افزار کلاینت
به طور معمول کاربران به وسیلهٔ یک کلاینت آی‌آرسی به شبکه آی‌آرسی متصل می‌شوند. کلاینتهای متفاوتی برای آی‌آرسی موجود می‌باشد، و عموماً به واسطه سیستم‌عامل تفکیک می‌شوند. در سیستم‌های مبتنی بر ویندوز، mIRC یکی از معروف‌ترین کلاینتهای آی‌آرسی به شمار می‌رود.
از پر کاربردترین کلاینت‌ها برای Mac OS X می‌توان به Snak، Ircle و Colloquy اشاره کرد. برای تعدادی از مرورگرها نیز کلاینت آی‌آرسی وجود دارد. Opera یک کلاینت آی‌آرسی درونی دارد. موزیلا فایرفاکس دارای کلاینت درونی آی‌آرسی نیست. چتزیلا که جزوی از مجموعه نرم‌افزار اینترنتی سی‌مانکی است به صورت افرونه برای فایرفاکس نیز عرضه میشود که می‌تواند برای دسترسی به آی‌آرسی در مرورگر آن را نصب گردد.
mIRC و سایر کلاینتهای مشابه ممکن است برای کاربران تازه‌کار غیر ضروری و پیچیده باشد. کاربران جدید ممکن است کلاینتهای پیغام رسان فوری (به انگلیسی: Instant Messaging) مانند Miranda IM، Pidgin و Trillian را که از آی‌آرسی پشتیبانی می‌کنند ترجیح دهند. همچنین کلاینتهای مبتنی بر وب مانند Mibbit و Webirc هم راه‌کاری آسان برای دسترسی به آی‌آرسی برای کاربران فراهم می‌کنند.
همچنین از برنامه‌های کلاینت با واسط متنی برای IRC، می‌توان به Irssi اشاره کرد.
ربات‌ها
به کلاینت‌هایی که به صورت خودکار اعمالی را انجام می‌دهند ربات می‌گویند.
اشتراک فایل
در پروتکل IRC هیچ روشی برای به اشتراک گذاری فایل در نظر گرفته نشده است. اما امکان ارسال فایل بصورت P2P وجود دارد که باید توسط کلاینتهای IRC پشتیبانی شود. کلاینتهای IRC از پروتکل DCC برای اینکار استفاده می‌کنند.
بسیاری از کلاینتهای IRC از پروتکل DCC پشتیبانی می‌کنند. به همین خاطر اینطور بنظر می‌رسد که انتقال فایل در خود پروتکل IRC پشتیبانی میشود.
یاهو! مسنجر
یاهو! مسنجر یا پیام‌رسان یاهو! (به انگلیسی: Yahoo! Messenger)، نرم‌افزاری است که با آن کاربری با کاربری دیگر می‌تواند در هر گوشه‌ای از دنیا به‌صورت آنلاین گفتگو کند. برخلاف پست الکترونیک، مکالمات در این نرم‌افزارها بلافاصله پس از ارسال نمایش داده می‌شوند.
معمولاً شرکت یاهو درباره تغییرات تازه در نگارش‌های جدید این نرم‌افزار، مطلبی منتشر نمی‌کند.
اتاق‌های گفتگو
یکی از پرکاربردترین استفاده های یاهو مسنجر ،اتاق‌های گفتگوی آن یا همان چت روم های یاهو بود که شرکت یاهو در تاریخ 14 دسامبر 2012 رسماً خبر بسته شدن آن را اعلام کرد و چت روم های یاهو بعد از سال 1998 در سال 2012 به طور کل بسته شدند.
امکانات آخرین نسخه پیام‌رسان یاهو
گفتگو میان کاربران: با گوشی هدست و میکروفون و اسپیکر، با فشردن کلید تماس (Call) می‌توان از این امکان بین دو کاربر بهره جست، همچنین امکان تماس بین کامپیوتر و تلفن ثابت و یا موبایل نیز ممکن می‌باشد.,
دیدن یکدیگر با وب‌کم: هر کاربری که وب‌کم دارد می‌تواند تصویر خود را به دیگر کربران نمایش دهد.
گفتگو با دوستان در «ویندوز لایو مسنجر» (نسخه ۸ به بعد): می‌توان فهرست همه دوستان را در کنار هم داشت و با افرادی که در شبکه «ویندوز لایو مسنجر» عضو هستند، به طور مستقیم ارتباط برقرار کرد و یا آنان را به فهرست خود اضافه کرد.
افزودن به پیام‌رسان: هر کاربر می‌تواند برای خود برافزا (Plug-In) طراحی کند و به امکانات پیام‌رسان خود بیفزاید. همچنین می‌توان از بانک برافزاهای رایگان یاهو، آنان را دریافت و بر روی پیام‌رسان نصب کرد.
اشتراک‌گذاری پرونده (تا ۱ گیگابایت): کافی‌است فایل‌های مورد نظر را (تصویر، فیلم، آهنگ و نرم‌افزار) با موس برداشته و در پنجره گفتگو قرار داد.
پخش برنامه‌های رادیو: می‌توان از میان هزاران پایگاه اینترنتی رادیویی به برنامه‌های مورد علاقه گوش داد و یا حتی یک رادیوی اینترنتی ساخت.
پنهان‌سازی: می‌توان شناسه کاربری را برای برخی از دوستان روشن و برای برخی دیگر در حالت خاموش گذاشت.
ایجاد ظاهر دلخواه: می‌توان از شکلک‌های متحرک، انیمشین‌های سخنگو و صداهای گوناگون استفاده کرد.
بازی: می‌توان به وسیله این برنامه با دیگر کابران به بازی پرداخت.
خدمات پیام کوتاه: امکان فرستان پیام کوتاه به شماره‌های مختلف.
پیام آفلاین: در صورت برخط نداشتن کاربر می‌توان برای وی به صورت آفلاین پیام گذاشت تا در زمان بعدی برخط شدن به وی نمایش داده شود.
گوگل تاک
گوگل تاک(به انگلیسی: Google Talk) یا (GTalk) نام یک نرم‌افزار پیام‌رسان فوری(به انگلیسی: Instant Messaging) و صدا روی پروتکل اینترنت(به انگلیسی: VOIP) رایگان تحت ویندوز و وب است. این نرم‌افزار توسط شرکت گوگل در تاریخ ۲۴ آگوست ۲۰۰۵ ارائه شد. این نرم‌افزار برای رد و بدل کردن پیام و فایل بین کاربران به کار می‌رود. کاربرانی که دارای حساب (به انگلیسی: Account) گوگل هستند می‌توانند از گوگل تاک استفاده کنند.
گوگل تاک برای ارتباط بین سرویس‌دهنده‌ها و سرویس‌گیرنده‌های خود از پروتکل XMPP (سابقاً Jabber) استفاده می‌کند، که به کاربران سایر سرویس‌گیرنده‌های XMPP/Jabber امکان ارتباط با کاربران گوگل تاک را می‌دهد. تکنولوژی صدا روی پروتکل اینترنت به کار رفته در گوگل تاک نوع قدیمی‌تر پروتکل Jingle می‌باشد.
کارخواه (به انگلیسی: Client) نرم‌افزار گوگل تاک فقط برای رایانه‌های دارای سیستم‌عامل ویندوز شامل (7,XP,Server 2003,2000,Vista) ارایه شده‌است. همچنین می‌توان از طریق تلفن‌های همراه نظیر Palm Pre, Black Berry و آی‌فون و دستگاه‌های مبتنی بر اندروید از آن استفاده کرد. با این حال بسیاری از سایر سرویس گیرنده‌های XMPP/Jabber نیز با گوگل تاک هماهنگ بوده و می‌توان از آنها در دستگاه‌ها و سیستم‌عامل‌های مختلف از استفاده کنند. با این حال می‌توان از طریق وب نیز به استفاده از گوگل تاک پرداخت.
خصوصیات
برخی از خصوصیات مهم گوگل تاک عبارتند از
قابلیت رد و بدل کردن و استفاده از اطلاعات
دریافت و ارسال پیام‌های فوری
یکپارچگی با سایر سرویس‌های گوگل
مکالمه صوتی با کیفیت بالا
رمزنگاری اطلاعات تبادلی
امکان ارسال پست صوتی
قابلیت ارسال و دریافت فایل
امکان پیغام‌گذاری آفلاین
آگاهی از آخرین ایمیل‌های دریافت شده
و ده‌ها قابلیت دیگر
این نرم‌افزار بنابر سیاست گوگل، در ایران غیرفعال است.
اسکایپ
اسکایپ (به انگلیسی: Skype) نرم‌افزار کاربردی است که به کاربر اجازه می‌دهد به وسیله صدا روی پروتکل اینترنت تماس تلفنی برقرار کنند. تماس تلفنی و ویدیویی بین کاربران اسکایپ کاملاً رایگان است و برای تماس با تلفن ثابت و تلفن موبایل نیاز به خرید اعتبار می‌باشد. همچنین این برنامه امکانات مختلف دیگری مانند پیام‌رسان فوری، انتقال فایل، ویدیو کنفرانس و پست صوتی در اختیار کاربران قرار می‌دهد.
اسکایپ یک شبکه ارتباطات تلفنی کاربر به کاربر (Peer to Peer) است که توسط نیکلاس زنشتروم سوئدی و جانوس فریس دانمارکی ایجاد شد. این دو قبلاً در ساخت یک شبکهٔ اشتراک پرونده به نام کازا (به انگلیسی: Kazaa) همکاری داشتند. برنامه اسکایپ تا انتهای سال ۲۰۰۹ میلادی بیش از ۵۰۰ میلیون کاربر داشته‌است.
شرکت پشتیبانی کنندهٔ این شبکه به نام Skype Group در سال ۲۰۰۵ توسط شرکت ای-بی (به انگلیسی: ebay) خریداری شد و در سال ۲۰۱۱ مایکروسافت اسکایپ را به قیمت ۸٫۵ میلیارد دلار خرید. مقر اصلی این شرکت در لوکسامبورگ قرار دارد و شعبه‌هایی نیز در لندن، پاریس، تالین و پراگ دارد.
حریم خصوصی در اسکایپ
اطلاعات جدیدی که توسط افشاگر بزرگ، ادوارد اسنودن منتشر شده نشان می‌دهد که مایکروسافت، اطلاعات ویدیویی و صوتی را که از بستر اسکایپ عبور می‌کنند، در حجم انبوه در اختیار NSA (آژانس امنیت ملی امریکا) قرار می‌دهد. حال با توجه به اینکه اسکایپ پیش از این هم برای تجسس در امور مردم چینی در اختیار حکومت این کشور بوده، می‌توان گفت تبدیل به یکی از بزرگترین دشمنان حریم خصوصی در سطح جهان شده.
سیستم عامل‌های تحت پوشش
اسکایپ تقریباً تمامی سیستم عامل‌های موجود را پوشش می‌دهد و می‌توان از اسکایپ در گوشی‌های اندرویدی، سیستم عامل مک، ویندوز، سیستم عامل بلک بری و لینوکس به رایگان استفاده کرد.
خدمات اسکایپ
اسکایپ برخی خدمات خود را به رایگان در اختیار کاربران خود قرار می‌دهد برخی از این خدمات رایگان عبارت اند از تماس با شماره‌های رایگان، تماس با دیگر کاربران اسکایپ، تماس گروهی به وسیله صوت، تصویر، نوشته با دیگر کاربران اسکایپ.
هک شدن
در روز نخست سال ۲۰۱۴ میلادی، یک گروه که خود را ارتش الکترونیکی سوریه می‌نامد و حامی بشار اسد است، بخش‌هایی از سایت اسکایپ را هک کرد. ارتش الکترونیکی سوریه در توییتر اسکایپ و همین‌طور وبلاگ این سایت نوشت: "از سرویس‌های ایمیل مایکروسافت (هات‌میل و اوت‌لوک) استفاده نکنید. آنها حساب‌های شما را پایش می‌کنند و اطلاعاتتان را به حکومت‌ها می‌فروشند."
پیام‌رسان ویندوز لایو
پیام‌رسان ویندوز لایو و پیش‌تر پیام‌رسان ام‌اس‌ان یک نرم‌افزار پیام‌رسانی سریع برای ویندوز اکس‌پی، سرور ۲۰۰۳، سرور ۲۰۰۸، ویستا و موبایل است که اولین بار ۱۳ دسامبر ۲۰۰۵ توسط مایکروسافت عرضه شد.
این برنامه بخشی از خدمات برخط ویندوز لایو مایکروسافت است. این نرم‌افزار علاوه بر نسخه ویندوز ان نسخه هایی نیز مخصوص نصب بر روی سیستم عامل‌های گوشی‌های همراه همچون جاوا و سیمبیان ارائه شده است.
اتاق گفتگو
اتاق گفتگو یا چت روم (به انگلیسی: Chat room) به فضای مجازی ای گفته میشود که افراد در آن با هم ارتباط برقرار می‌کنند. نرم افزار یاهو مسنجر یکی از نرم‌افزارهای پرطرفدار برای چت در چت روم‌ها بود که توسط شرکت یاهو طراحی شده بود. یاهو از تاریخ ۱۴ دسامبر ۲۰۱۲ چت روم های خود را تعطیل کرده است و دیگر چنین چیزی در یاهو مسنجر دیده نمیشود.
تاریخچه
اولین چت برخط با نام تاکوماتیک (به انگلیسی: Talkomatic) توسط دوج برون و داوید آ ولی در سال ۱۹۷۴ بر روی سیستم پلاتو (به انگلیسی: PLATO System) در دانشگاه ایلینوی در اربانا شمپین طراحی شد.
این سیستم تا اواسط دهه ۱۹۸۰ میلادی در میان کاربرهای پلاتو بسیار استفاده می‌شد و تا ۵ کاربر به صورت همزمان می‌توانستند بر روی آن فعالیت کنند.
اینترنت
اینترنت (به انگلیسی: Internet) (مخفف interconnected networks شبکه‌های به هم پیوسته) را باید بزرگترین سامانه‌ای دانست که تاکنون به دست انسان طرّاحی، مهندسی و اجرا گردیده‌است. ریشهٔ این شبکهٔ عظیم جهانی به دههٔ ۱۹۶۰باز می‌گردد که سازمانهای نظامی ایالات متّحدهٔ آمریکا برای انجام پروژه‌های تحقیقاتی برای ساخت شبکه‌ای مستحکم، توزیع شده و باتحمل خطا سرمایه‌گذاری نمودند. این پژوهش به همراه دوره‌ای از سرمایه‌گذاری شخصی بنیاد ملی علوم آمریکا برای ایجاد یک ستون فقرات جدید، سبب شد تا مشارکت‌های جهانی آغاز گردد و از اواسط دههٔ ۱۹۹۰، اینترنت به صورت یک شبکهٔ همگانی و جهان‌شمول در بیاید. وابسته شدن تمامی فعّالیت‌های بشر به اینترنت در مقیاسی بسیار عظیم و در زمانی چنین کوتاه، حکایت از آغاز یک دوران تاریخیِ نوین در عرصه‌های گوناگون علوم، فن‌ّآوری، و به خصوص در نحوه تفکّر انسان دارد. شواهد زیادی در دست است که از آنچه اینترنت برای بشر خواهد ساخت و خواهد کرد، تنها مقدار بسیار اندکی به واقعیت درآمده‌است.
اینترنت سامانه‌ای جهانی از شبکه‌های رایانه‌ای بهم پیوسته‌است که از پروتکلِ «مجموعه پروتکل اینترنت» برای ارتباط با یکدیگر استفاده می‌نمایند. به عبارت دیگر اینترنت، شبکهٔ شبکه هاست که از میلیون‌ها شبکه خصوصی، عمومی، دانشگاهی، تجاری و دولتی در اندازه‌های محلی و کوچک تا جهانی و بسیار بزرگ تشکیل شده‌است که با آرایه وسیعی از فناوریهای الکترونیکی و نوری به هم متصل گشته‌اند. اینترنت در برگیرنده منابع اطلاعاتی و خدمات گسترده ایست که برجسته‌ترین آنها وب جهان‌گستر و رایانامه می‌باشند. سازمان‌ها، مراکز علمی و تحقیقاتی و موسسات متعدد، نیازمند دستیابی به شبکه اینترنت برای ایجاد یک وب‌گاه، دستیابی از راه دور وی‌پی‌ان، انجام تحقیقات و یا استفاده از سیستم رایانامه، می‌باشند. بسیاری از رسانه‌های ارتباطی سنتی مانند تلفن و تلویزیون نیز با استفاده از اینترنت تغییر شکل داده‌اند ویا مجدداً تعریف شده‌اند و خدماتی جدید همچون صدا روی پروتکل اینترنت و تلویزیون پروتکل اینترنت ظهور کردند. انتشار روزنامه نیز به صورت وب‌گاه، خوراک وب و وب‌نوشت تغییر شکل داده‌است. اینترنت اشکال جدیدی از تعامل بین انسانها را از طریق پیام‌رسانی فوری، تالار گفتگو و شبکه‌های اجتماعی بوجود آورده‌است.
در اینترنت هیچ نظارت مرکزی چه بر امور فنّی و چه بر سیاست‌های دسترسی و استفاده وجود ندارد. هر شبکه تشکیل دهنده اینترنت، استانداردهای خود را تدوین می‌کند. تنها استثنا در این مورد دو فضای نام اصلی اینترنت، نشانی پروتکل اینترنت و سامانه نام دامنه است که توسط سازمانی به نام آیکان مدیریت می‌شوند. وظیفه پی بندی و استاندارد سازی پروتکل‌های هسته‌ای اینترنت، IPv4 و IPv6 بر عهده گروه ویژه مهندسی اینترنت است که سازمانی بین‌المللی و غیرانتفاعی است و هر فردی می‌تواند در وظایفشان با آن مشارکت نماید.
تاریخ اینترنت
اتحاد جماهیر شوروی آن زمان موشکی با نام «اسپونیک» (Spotnik) را به فضا می‌فرستد و نشان می‌دهد دارای قدرتی است که می‌تواند شبکه‌های ارتباطی آمریکا را توسط موشک‌های بالستیک و دوربرد خود از بین ببرد. آمریکایی‌ها در پاسخگویی به این اقدام روس‌ها، موسسه پروژه‌های تحقیقی پیشرفته “ARPA” را به‌وجود آوردند. هدف از تاسیس چنین موسسه‌ای پژوهش و آزمایش برای پیدا کردن روشی بود که بتوان از طریق خطوط تلفنی، کامپیوترها را به هم مرتبط نمود. به طوری که چندین کاربر بتوانند از یک خط ارتباطی مشترک استفاده کنند. در اصل شبکه‌ای بسازند که در آن داده‌ها به صورت اتوماتیک بین مبدا و مقصد حتی در صورت از بین رفتن بخشی از مسیرها جابه‌جا و منتقل شوند. در اصل هدف “ARPA” ایجاد یک شبکه اینترنتی نبود و فقط یک اقدام احتیاطی در مقابل حمله احتمالی موشک‌های اتمی دوربرد بود. هر چند اکثر دانش امروزی ما درباره شبکه به‌طور مستقیم از طرح آرپانت “ARPPA NET” گرفته شده‌است. شبکه‌ای که همچون یک تار عنکبوت باشد و هر کامپیوتر ان از مسیرهای مختلف بتواند با همتایان خود ارتباط دااشته باشد واگر اگر یک یا چند کامپیوتر روی شبکه یا پیوند بین انها از کار بیفتادبقیه باز هم بتوانستند از مسیرهای تخریب نشده با هم ارتباط بر قرار کنند.
این ماجرا با وجودی که بخشی از حقایق به‌وجود آمدن اینترنت را بیان می‌کند اما نمی‌تواند تمام واقعیات مربوط به آن را تشریح کند. باید بگوییم افراد مختلفی در تشکیل اینترنت سهم داشته‌اند آقای “Paul Baran” یکی از مهمترین آنهاست. آقای باران که در دوران جنگ سرد زندگی می‌کرد می‌دانست که شبکه سراسری تلفن آمریکا توانایی مقابله با حمله اتمی شوروی سابق را ندارد. مثلاً اگر رییس جمهور وقت آمریکا حمله اتمی متقابل را دستور دهد، باید از یک شبکه تلفنی استفاده می‌کرد که قبلاً توسط روس‌ها منهدم شده بود. در نتیجه طرح یک سیستم مقاوم در مقابل حمله اتمی روس‌ها ریخته شد.آقای باران (Baran) تشکیل و تکامل اینترنت را به ساخت یک کلیسا تشبیه کرد و معتقد بود، طی سال‌های اخیر هر کس سنگی به پایه‌ها و سنگ‌های قبلی بنا اضافه می‌کند و انجام هر کاری وابسته به کارهای انجام شده قبلی است. بنابراین نمی‌توان گفت، کدام بخش از کار مهمترین بخش کار بوده‌است و در کل پیدایش اینترنت نتیجه کار و تلاش گروه کثیری از دانشمندان است. داستان پیدایش اینترنت با افسانه و واقعیت در هم آمیخته شده‌است.
در اوایل دهه ۶۰ میلادی آقای باران طی مقالاتی پایه کار اینترنت امروزی را ریخت. اطلاعات و داده‌ها به صورت قطعات و بسته‌های کوچکتری تقسیم و هر بسته با آدرسی که به آن اختصاص داده میشود به مقصد خاص خود فرستاده میشود. به این ترتیب بسته‌ها مانند نامه‌های پستی می‌توانند از هر مسیری به مقصد برسند. زیرا آنها شامل آدرس فرستنده و گیرنده هستند و در مقصد بسته‌ها مجدداً یکپارچه می‌شوند و به صورت یک اطلاعات کامل درمی‌آیند.
آقای باران (Baran) طی مقالاتی اینچنینی ساختمان و ساختار اینترنت را پیش‌گویی کرد. او از کار سلول‌های مغزی انسان به عنوان الگو استفاده کرد، او معتقد بود: وقتی سلول‌های مغزی از بین بروند، شبکه عصبی از آنها دیگر استفاده نمی‌کند و مسیر دیگری را در مغز انتخاب می‌کند. از دیدگاه وی این امکان وجود دارد که شبکه‌ای با تعداد زیادی اتصالات برای تکرار ایجاد شوند تا در صورت نابودی بخشی از آن، همچنان به صورت مجموعه‌ای به هم پیوسته کار کند. تا نیمه دهه ۶۰ میلادی کسی به نظرات او توجه‌ای نکرد. تا اینکه در سال ۱۹۶۵ نیروی هوایی آمریکا و«آزمایشگاه‌های بل» به نظرات او علاقه‌مند شدند و پنتاگون با سرمایه‌گذاری در طراحی و ساخت شبکه‌ای براساس نظریات او موافقت کرد.
ولی آقای باران (Baran) بنابر دلایلی حاضر با همکاری با نیروی هوایی آمریکا نشد. در این میان دانشمندی با نام تیلور (Tailon) وارد موسسه آرپا (ARPA) شد. او مستقیماً به آقای هرتسفلد رییس موسسه پیشنهاد کرد: (ARPA) آرپا هزینه ایجاد یک شبکه آزمایشی کوچک با حداقل چهار گره را تامین کند که بودجه آن بالغ بر یک میلیون دلار می‌شد. با این پیشنهاد تیلور تجربه‌ای را آغاز کرد که منجر به پیدایش اینترنت امروزی شد. او موفق شد در سال ۱۹۶۶، دو کامپیوتر را در شرق و غرب آمریکا به هم متصل کند. با این اتصال انقلابی در نحوه صدور اطلاعات در دنیای ارتباطات رخ داد که نتیجه آن را امروز همگی شاهد هستیم. این شبکه به بسته‌هایی (packet) از داده‌ها که به وسیله کامپیوترهای مختلف ارسال می‌شدند اتکا داشت. پس از انکه ازمایشها سودمندی انرا مشخص کردند سایر بخش‌های دولتی و دانشگاهها پژوهشی تمایل خود را به وصل شدن به ان اعلام کردند . ارتباطات الکترونیکی به صورت روشی موثر برای دانشمندان و دیگران به منظور استفاده مشترک از داده‌ها در امد. در همان زمان که ARPAnet در حال رشد بود تعدادی شبکه پوشش محلی (LAN) در نقاط مختلف آمریکا به وجود امد. مدیران LANها نیز به وصل کردن کامپیوترهای شبکه‌های خود به شبکه‌های بزرگتر اقدام کردند . پروتوکل اینترنت ARPAnet IP زبان استاندارد حکمفرما برای برقراری ارتباط کامپیوترهای شبکه‌های مختلف به یکدیگر شد.تاریخ تولد اینترنت به طور رسمی اول سپتامبر ۱۹۶۹ اعلام شده‌است. زیرا که اولین “IMP” در دانشگاه “UCLA” واقع در سانتاباربارا در این تاریخ بارگذاری شده‌است.
از اوایل دهه ۱۹۹۰ رشد استفاده از اینترنت به صورت تصاعدی افزایش یافت . یکی از علل چنین استقبالی ابزار جستجویی مانند Gopher و archie بوده‌است اما اینها در سال ۱۹۹۱ تحت تاثیر word wide web قرار گرفتند که به وسیله CERN یا ازمایشگاه فیزیک هسته‌ای اروپا ساخته شد . با ان که اینترنت از ابتدا طوری بود که مبادله اطلاعات برای تازه واردان بسیار ساده باشد. بزرگترین جهش در وب در سال ۱۹۹۳ با عرضه نرم‌افزار موزاییک mosaic که نخستین برنامه مرورگر وب گرافیکی بود به وجود امد. برنامه موزاییک محصول تلاش دانشجویان و استادان بخش "مرکز ملی کاربردهای ابر کامپیوتر " در دانشگاه ایلینویز آمریکا بود. برای نخستین بار موزاییک امکانات اشاره و کلیک (به وسیله موش) را فراهم کرد. کاربران می‌توانستند صفحات وب (web page) یا مجموعه‌ای از متن و گرافیک را کنار هم بگذارند تا هر کسی که میخواست انها را بتواند روی اینترنت ببیند. وقتی با موش روی کلمه‌ها یا تصاویر خاصی که hyper link نامیده می‌شد کلیک می‌کردند برنامه موزاییک به طور خود کار یک صفحه دیگر باز می‌کرد که به کلمه یا تصویر خاص و کلیک شده اختصاص داشت. بهترین بخش این سیستم انجا بود که hyper linkها می‌توانستند به صفحاتی روی همان کامپیوتر یا هر کامپیوتر دیگر اینترنت با خدمات وب اشاره کنند. صفحات وب هر روز متولد می‌شدند و مفهوم موج سواری یا surfing روی وب متولد شد. اواسط سال ۱۹۹۴ سه میلیون کامپیوتر به اینترنت وصل شده بود و در ان هنگام اجرای عملیات اهسته نشده بود. صفحات جدید وب که شامل همه چیز از اسناد دولتی تا مدارک شرکت‌ها و مدل‌های جدید لباس بود در سراسر دنیا چندین برابر شد . موزاییک و جانشینان ان مانند navigator محصول شرکت " نت اسکیپ " اینترنت را از قلمرو علمی به میان مردم اوردند. طبق اخرین امار ۵۱ درصد کاربران بعد از سال ۱۹۹۵ وارد این محیط شده‌اند. میلیون‌ها انسانی که از اینترنت استفاده می‌کنند نیازی ندارند که نکات فنی مانند TCP/IP را بدانند . امروزه شرکتهای خدمات دهنده اینترنت یا ISP این کار را به عهده دارند.رشد روز افزون ان و ساده تر شدن استفاده ان همچنان ادامه دارد . هر چه تعداد مردم بیشتری به اینترنت رجوع کنند تعداد شرکتهای سازنده برنامه‌های اینترنت بیشتر میشود.با انکه بعضی از عاشقان اینترنت ان را نوعی شیوه زندگی می‌دانند. در نظر بیشتر کاربران منبع سرگرمی اطلاعات است ولی بیشترین مصرف ان پست الکترونیکی یا همان email است که یکی از ابزارهای ارتباطی کار امد به شمار می‌رود. پیامها از کامپیوتری به کامپیوتر دیگر با سرعت پرواز می‌کنند و منتظر میمانند تا شخص فرصت خواندن انها را پیدا کند . وب امکانات خوبی برای کپی از نرم‌افزارهای مجاز از لحاظ کپی فراهم میسازد. وقتی که می‌بینیم که در مدت کوتاهی اینترنت به چنین رشدی نایل آمده است، مطمئناً دشوار خواهد بود که آینده او را پیش بینی کنیم. طبق نظر کارشناسان ماهانه ۱۰ درصد به تعداد کاربران اینترنت افزوده میشود ولی تعداد دقیق کاربران که روزانه از آن استفاده می‌کنند مشخص نیست. هرچند که پاره‌ای از کارشناسان تعداد آنها را تا ۹۰۰ میلیون نفر حدس می‌زنند. تعداد رسمی کاربران اینترنتی را در سال ۲۰۰۰ کارشناسان ۵۰۰ میلیون نفر اعلام کرده بودند.
قطعاً در سال‌های آینده تحولات شگرفی را در زمینه شبکه‌های اینترنتی شاهد خواهیم بود. به‌وسیله اینترنت انسان به راه‌های جدیدی دست پیدا کرد. در کنار این شانس جدید توسط اینترنت، باید بگوییم خطراتی نیز در رابطه با سیاست و اقتصاد و علم به دنبال خواهد داشت. فرم امروزی اینترنت مدیون همکاری تمام کاربران اینترنت در سرتاسر گیتی است که با این تصور که اطلاعات موجود در سطح جهان را به راحتی با یکدیگر مبادله کنند. این تصوری بود که آقای باران(Baran) از اینترنت داشت و امیدواریم در آینده نیز تکامل اینترنت در این مسیر باشد.
کافی‌نت
کافی نت (به انگلیسی: Cafénet) مکانی عمومی برای استفاده از اینترنت می‌باشد که معمولاً به ازای ارائه خدمات اینترنتی از مشتریان، به ازاء هر ساعت استفاده، مبلغی دریافت می‌کند . با توجه به گسترش اینترنت در ایران و همچنین روی آوردن موسسات و مراکز اداری به ارائه خدمات الکترونیکی امروزه بسیاری از امور که قبلاً توسط شخص و بصورت سنتی انجام می‌شد در کافی نت و از طریق اینترنت انجام میشود .
اینترانت ملی ایران
شبکه ملی اطلاعات،" معروف به اینترانت ملی ایران نام پروژه‌ای است که گفته میشود قرار است تا پایان برنامهٔ پنجم توسعه کامل گردد. طبق تبصره ۲ ماده ۴۶ قانون برنامه پنجم "شبکه ملی اطلاعات کشور، شبکه‌ای مبتنی بر قرارداد اینترنت (IP) به همراه سوئیچها و مسیریابها و مراکز داده‌ای است به صورتی که درخواستهای دسترسی داخلی و أخذ اطلاعاتی که در مراکز داده داخلی نگهداری می‌شوند به هیچ‌وجه از طریق خارج کشور مسیریابی نشود و امکان ایجاد شبکه‌های اینترانت و خصوصی و امن داخلی در آن فراهم شود." به دنبال برگزاری جلسه پانزدهم شورای عالی فضای مجازی در تاریخ ۳/۱۰/۹۲ این تعریف از شبکه ملی اطلاعات از سوی این شورا از غالب برنامه توسعه‌ای حالت دائمی پیدا کرد و در ادامه مصوبه شورای عالی الزامات حاکم بر تحقق شبکه ملی اطلاعات به عنوان زیر ساخت ارتباط فضای مجازی کشور به شرح زیر اعلام شد:
شبکه‌ای متشکل از زیرساخت‌های ارتباطی با مدیریت مستقل کاملاً داخلی؛
شبکه‌ای کاملاً مستقل و حفاظت شده نسبت به دیگر شبکه‌ها (از جمله اینترنت) با امکان تعامل مدیریت شده با آنها؛
شبکه‌ای با امکان عرضه انواع محتوا وخدمات ارتباطی سراسری برای آحاد مردم با تضمین کیفیت از جمله قابلیت تحرک؛
شبکه‌ای با قابلیت عرضه انواع خدمات امن اعم از رمزنگاری و امضای دیجیتالی به کلیه کاربران؛
شبکه‌ای با قابلیت برقراری ارتباطات امن و پایدار میان دستگاه‌ها و مراکز حیاتی کشور؛
شبکه‌ای پرظرفیت، پهن باند و با تعرفه رقابتی شامل مراکز داده و میزبانی داخلی.
همانطوربرای تحقق مفهوم شبکه ملی اطلاعات، ایران باید خادم نام دامنه، خادم نام دامنه ملی و مراکز تبادل ترافیک اینترنتی در خاک خود داشته باشد. این شبکه کمک می‌کند ایران بتواند استقلال و اتصال داخلی خود را در مواقع آسیب دیدگی کابل‌های بین‌المللی حفظ کند رضا تقی‌پور (وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات) در این باره افزوده است که اینترنت در کنار شبکهٔ ملی به همان شکلی که وجود داشته همچنان باقی خواهد ماند و با اجرای این طرح امکان پیاده‌سازی تلویزیون اینترنتی، ویدئو درخواستی، آموزش از راه دور، دورکاری، سلامت الکترونیکی و تجارت الکترونیکی به وجود خواهد آمد. از مهمترین ویژگی‌های این شبکه، پهنای باند آن (تا دو مگابیت بر ثانیه) بیان شده است. دولت ایران یکی از اهداف مهم این پروژه را ایجاد امنیت و مصون ماندن از حملات اینترنتی و مقابله با آمریکا در جنگ نرم بیان کرده است. سرعت بالاتر و هزینه انتقال ترافیک پایین‌تر شبکه ملی اطلاعات نسبت به اینترنت جهانی موجب میشود شرکتهای خارجی مایل به حضور در بازار فناوری اطلاعات کشور پیاده کننده شبکه ملی اطلاعات برای بهبود خدمات خود به سرمایه‌گذاری در حوزه فناوری اطلاعات آن کشور تشویق شوند.
شبکه ملی اطلاعات در کشورهای دیگر
مشابه این پروژه در بسیاری کشورهااجرا شده است. به طور نمونه کره جنوبی که رتبه اول سرعت اینترنت جهان را در اختیار دارد در دهه ۱۹۹۰ پروژه شبکه ملی پرسرعت را اجرا کرد. گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی ایران در زمینه توسعه رایانش ابری در قوانین توسعه‌ای کشورهای چین، کره جنوبی و انگلستان نشان داد هر سه کشور مدل مشابه شبکه ملی اطلاعات را در خاک خود پیاده‌سازی کرده‌اند و بنابراین برای ایجاد دولت الکترونیکی بر بستر رایانش ابری تحقق شبکه ملی اطلاعات یک جزء اساسی است. گرچه این سه کشور پیش از افشاگری‌های اسنودن به برنامه ریزی برای ایجاد شبکه‌های ملی اطلاعات در خاک خود اقدام کرده بوده‌اند اما بسیاری کشورها پس از افشاگری‌های اسنودن به دنبال تحقق مفهوم شبکه ملی اطلاعات در خاک خود هستند. به طور نمونه گاردین در تاریخ اول نوامبر ۲۰۱۳ اعلام کرد، بدنبال افشاگری‌های ادوارد اسنودن در زمینه جاسوسی سازمانهای اطلاعاتی آمریکا و انگلیس از اطلاعات صنعتی و نقض حریم خصوصی شهروندان کشورهای دیگر، تفکیک ترافیک داخلی از ترافیک خارجی در دستور کار بسیاری از کشورهای دنیا قرار گرفته است. به عبارت دیگر کشورهایی همچون آلمان و برزیل به دنبال آن هستند که تدابیری اتخاذ کنند که داده‌هایی که مبداء و مقصدشان خود این کشورهاست از داخل خود این کشورها عبور کند تا از مبادی و محلهایی که سازمان اطلاعات آمریکا در آنها به جاسوسی می‌پردازند. از این نظر شبکه ملی اطلاعات تنها یکی از پروژه‌های حفاظت از منافع ملی کشورها در فضای اینترنت است. بدین ترتیب قدرت‌های بزرگ جهان به دنبال جدا کردن مسیر ترافیک داده‌های خود از خاک آمریکا هستند. به طور نمونه صدر اعظم آلمان گفته است که در دیدار خود با رییس جمهور فرانسه پیشنهاد ساخت شبکه ارتباطی اختصاصی اروپایی را برای جلوگیری از جاسوسی آمریکا مورد بحث قرار می‌دهد. به گفته آنگلا مرکل با ایجاد این شبکه ایمیل‌ها و سایر اطلاعات اروپا از مسیر آمریکا عبور نخواهد کرد."
پرسش های متداول در زمینه شبکه ملی اطلاعات
1- آيا با راه‌اندازي شبكه ملي اطلاعات ارتباط اينترنتي من قطع مي‌شود؟ خير، در اين ساختار دسترسي کاربران به کليه سايت‌هاي داخل کشور با سرعت بالاتر و قيمت ارزانتر برقرار شده و دسترسي به اينترنت بصورت فعلي باقي مي‌ماند.
2- راه اندازي شبكه ملي اطلاعات چه محدوديت‌هايي براي كاربران ايجاد مي‌كند؟ اين شبکه محدوديتي براي دسترسي کاربران به اينترنت و خدمات مبتني بر وب ايجاد نمي‌كند.
3- براي استفاده از شبكه ملي اطلاعات آيا بايد به شركت‌هاي اينترنتي مراجعه كنم؟ در صورتي كه در حال حاضر از خدمات شركت هاي اينترنتي استفاده مي نماييد نيازي به مراجعه به اين شركت ها را نداريد و اتصال شما بصورت خودكار به شبكه ملي اطلاعات برقرار خواهد شد و بطور همزمان از اينترنت نيز بهره مند خواهيد شد.
4- براي استفاده از شبكه ملي اطلاعات آيا بايد هزينه اشتراك جداگانه‌اي همچون استفاده از اينترنت پرداخت شود؟ خير هزينه جداگانه‌اي براي اشتراك اتصال به شبكه ملي اطلاعات پرداخت نخواهد شد ليكن بابت دريافت و دسترسي به خدمات از سوي ارايه‌دهنده سرويس هزينه پيش‌بيني خواهد شد.
5- براي استفاده از شبكه ملي اطلاعات آيا به تجهيزات خاص همچون مودم، تلفن، سيم و ... نياز است؟ از تمام امكانات موجود اتصال به اينترنت مانند ADSL ، WiMax ، GPRS ، 3G و غيره مي توان براي اتصال به شبكه ملي اطلاعات استفاده كرد. همچنين براي بهره‌مندي از برخي خدمات چندرسانه‌ايي مانند IPTV و IPMedia نياز به استفاده از تجهيزات اضافي است كه ارايه دهندگان اين خدمات براي مشتركان خود تامين خواهند كرد.
6- آيا مي‌توانم از شبكه ملي اطلاعات استفاده نكنم؟ شبكه ملي اطلاعات زيرساخت ملي دسترسي به كليه خدمات و اطلاعات تحت شبكه است بنابراين براي دسترسي به اينترنت جهاني نيز كاربران از اين زيرساخت استفاده خواهند كرد. به عبارت ديگر بستر دسترسي به شبكه ملي اطلاعات در داخل كشور با اينترنت يكسان است.
7- شبكه ملي اطلاعات تا چه ميزان سرعت دسترسي به سايت‌هاي خارجي و داخلي را افزايش مي‌دهد؟ وابسته به فناوري دسترسي مورد استفاده كاربر نامحدود خواهد بود.
8- با توجه به راه‌اندازي شبكه ملي اطلاعات و كاهش مسير دسترسي آيا قيمت اينترنت ارزان مي‌شود؟ بله، پيش بيني مي شود با توجه به فراهم شدن زمينه رقابتي بين ارايه دهندگان خدمات دسترسي قيمت به مراتب كاهش يابد.
9- سازمان‌ها و شركت‌هاي خصوصي براي اتصال به شبكه ملي اطلاعات چه اقداماتي بايد انجام دهند؟ همانند كاربران عادي و خانوارها، سازمان ها و كليه كسب و كارها نيز مي توانند از امكانات موجود فراهم كنندگان خدمات دسترسي كه در حال حاضر مشترك آنها هستند در اتصال به شبكه ملي اطلاعات استفاده كنند.
10- با استفاده از شبكه ملي اطلاعات آيا ديگر شبكه سازمان‌ها، شركت‌ها و كامپيوترهاي خانگي ويروسي نشده و نيازي به پرداخت هزينه‌هاي نصب آنتي ويروس‌ها نيست؟ با توجه به اينکه منبع اکثر ويروس‌ها خارج از کشور است پيش بيني مي شود بخش قابل ملاحظه اي از اين آلودگي ها و حملات کاهش مي يابد. ليكن كاربران همواره از نصب آنتي‌ويروس‌ها و ساير اقدامات حفاظتي بي‌نياز نخواهند بود.
11- آيا مديران سايت‌هاي داخلي كه سايت آنها به پسوند‌هاي غير از .ir ختم مي‌شود بايد اقدام به ثبت سايت خود در شبكه ملي اطلاعات كنند؟ در حال حاضر فعاليت در حوزه دامنه‌هاي .ir و پساوند آنها است .
12- با توجه به راه‌اندازي شبكه ملي اطلاعات آيا والدين مي‌توانند در صورت نياز صرفاً استفاده از اين شبكه را در اختيار فرزندان خود قرار داده و دسترسي به اينترنت را مسدود كنند؟ بله در صورت درخواست چنين امكاني فراهم است.
13- در صورت قطع شبكه ملي اطلاعات آيا دسترسي به سايت‌هاي داخلي هم قطع مي‌شود؟ شبكه ملي اطلاعات به عنوان زيرساخت ملي ارتباطي و اطلاعاتي و براي دسترسي با سرعت بالا به سايت‌هاي داخل کشور است از اين‌رو در صورت بروز مشکل در دروازه‌هاي بين الملل و اينترنت، دسترسي به سايت‌هايي كه در كشور ميزباني مي‌شوند، دچار مشکل نخواهد شد.
14- ايراني‌هايي كه در خارج از كشور ساكن بوده و يا به سفر خارجي مي‌روند آيا امكان دسترسي به سايت‌هاي داخلي اعم از بانكي، اداري و غيره را خواهند داشت؟ بله، كماكان اتصال كاربران خارج از كشور به سايت هاي داخلي نيز برقرار است.
15- در صورت قطع اينترنت به دليل قطع فيبر نوري و ... آيا شبكه ملي اطلاعات هم قطع شده و به سايت‌هاي داخلي دسترسي نخواهيم داشت؟ خير، در چنين مواقعي دسترسي به سايت‌هاي داخلي دچار اختلال يا قطعي نخواهد شد.
16- چند درصد از نياز كاربران ايراني از طريق شبكه ملي اطلاعات و چند درصد از طريق اينترنت برطرف مي‌شود؟ بستگي به سرعت رشد و توسعه خدمات دولت الكترونيكي، محتواهاي تحت وب، خدمات چندرسانه‌اي و همچنين رونق خدمات عمومي وب داخلي مانند جويشگرهاي ايراني، خدمات رايانامه ايراني و غيره خواهد داشت.
17- آيا امكان قطع شبكه ملي اطلاعات به علت ترافيك بالا در دسترسي به سايت‌ها در مقاطع خاص همچون اعلام نتايج كنكور، يارانه‌ها و ... وجود دارد؟ با توجه به امكان ارايه سريعتر و ارزانتر اين نوع از خدمات و همچنين دسترسي كاربران به شبكه ملي اطلاعات، بهره‌مندي از چنين خدماتي با كيفيت بسيار مطلوب ارايه خواهد شد .
18- شبكه ملي اطلاعات در شهرهاي كوچك و روستاها نيز قابل دسترسي و استفاده است؟ بله دسترسي در تمام اقصي نقاط كشور خواهد شد.
19- آيا شبكه ملي اطلاعات همان اينترنت پاك يا اينترنت حلال است يا اين شبكه‌ها متفاوت هستند؟ شبكه ملي اطلاعات زيرساخت ملي ارتباطي واطلاعاتي است واز طريق آن خدمات مختلف قابل ارايه و دسترسي است، بنابراين ارايه خدمات به اشكال اختصاصي به متقاضيان اين خدمات ازجمله خانواده‌ها و مدارس امكانپذير است.
20- حداكثر سرعت دسترسي به اطلاعات در شبكه ملي اطلاعات به چه ميزان است؟ بسته به نوع فناوري دسترسي محدوديتي نخواهد داشت.
21- آيا در شبكه ملي اطلاعات هم فيلترينگ خواهد بود؟ فيلترينگ يا پايش صرفاً در دسترسي به اينترنت جهاني مصداق دارد.
22- آيا در شبكه ملي اطلاعات امكان انتشار محتواي غيراخلاقي به صفر مي‌رسد؟ در شبكه ملي اطلاعات، امكان شناسايي صاحبان سايت‌هاي مختلف و ميزبان‌ها فراهم است بنابراين قطعا آنها نيز با مسووليت و تعهد نسبت به انتشار اخبار، خدمات، اطلاعات و محتواي خود كرده و درصورت بروز تخلف برخورد با متخلفان از سوي مراجع ذيربط و طبق قانون به عمل مي‌آيد.
23-اينترنت ملي چه زماني كامل مي‌شود؟ قرار است همزمان با توسعه خدمات و محتواها و تامين زيرساخت‌هاي مورد نياز در اين شبكه تا پايان سال 94 يعني پايان برنامه پنجم توسعه، 60 درصد خانوارها با اتصال پرسرعت به شبكه ملي اطلاعات متصل شوند.
24- شيوه كار شبكه ملي اطلاعات چگونه است؟ شبكه ملي اطلاعات، مطابق پروتكل IP كه همان استاندارد اينترنت است كار مي‌كند. "
گپ یا چت در فارسی اصطلاحی به معنای گفتگوی اینترنتی است. اگرچه فرهنگستان زبان فارسی واژه گپ را معادل این واژه قرار داده‌است اما این واژه چندان مورد استقبال عمومی قرار نگرفته‌است. این واژه خلاصه شده Online chat از زبان انگلیسی است.
فن آوری
در ابتدا برای چت اینترنتی از پروتوکل آی آر سی استفاده می‌شد. اما اکنون از طریق سایر پروتکل‌ها نیز این کار امکان پذیر می باشد.
نرم‌افزارهای چت
برای چت نرم‌افزارهای زیادی مانند آی‌آرسی، یاهو مسنجر، ام اس ان مسنجر، گوگل تاک، اسکایپ و پیام‌رسان ویندوز لایو وجود دارد. نرم افزار های چت هم اکنون در موبایل هم افزایش چشم گیری داشته اند و کاربران خاص خود را دارند.
آی‌آرسی
آی‌آرسی (به انگلیسی: (Internet Relay Chat (IRC) یا گپ رله اینترنتی، روشی از ارتباط آنی روی اینترنت است. آی‌آرسی اساساً برای گفتگوهای گروهی طراحی شد و گفتگوها بصورت عمومی در محلهایی بنام کانال (به انگلیسی: Channels) انجام می‌گیرد، همچنین ارتباط شخص با شخص توسط پیام خصوصی ممکن است. IRC به‌وسیله جارکو اویکارینن (به انگلیسی: Jarkko Oikarinen) (اسم مستعار WiZ) در اواخر اوت ۱۹۸۸ برای جایگزینی برنامه بنام MUT ساخته شد.
کلاینت‌ها
نرم‌افزار کلاینت
به طور معمول کاربران به وسیلهٔ یک کلاینت آی‌آرسی به شبکه آی‌آرسی متصل می‌شوند. کلاینتهای متفاوتی برای آی‌آرسی موجود می‌باشد، و عموماً به واسطه سیستم‌عامل تفکیک می‌شوند. در سیستم‌های مبتنی بر ویندوز، mIRC یکی از معروف‌ترین کلاینتهای آی‌آرسی به شمار می‌رود.
از پر کاربردترین کلاینت‌ها برای Mac OS X می‌توان به Snak، Ircle و Colloquy اشاره کرد. برای تعدادی از مرورگرها نیز کلاینت آی‌آرسی وجود دارد. Opera یک کلاینت آی‌آرسی درونی دارد. موزیلا فایرفاکس دارای کلاینت درونی آی‌آرسی نیست. چتزیلا که جزوی از مجموعه نرم‌افزار اینترنتی سی‌مانکی است به صورت افرونه برای فایرفاکس نیز عرضه میشود که می‌تواند برای دسترسی به آی‌آرسی در مرورگر آن را نصب گردد.
mIRC و سایر کلاینتهای مشابه ممکن است برای کاربران تازه‌کار غیر ضروری و پیچیده باشد. کاربران جدید ممکن است کلاینتهای پیغام رسان فوری (به انگلیسی: Instant Messaging) مانند Miranda IM، Pidgin و Trillian را که از آی‌آرسی پشتیبانی می‌کنند ترجیح دهند. همچنین کلاینتهای مبتنی بر وب مانند Mibbit و Webirc هم راه‌کاری آسان برای دسترسی به آی‌آرسی برای کاربران فراهم می‌کنند.
همچنین از برنامه‌های کلاینت با واسط متنی برای IRC، می‌توان به Irssi اشاره کرد.
ربات‌ها
به کلاینت‌هایی که به صورت خودکار اعمالی را انجام می‌دهند ربات می‌گویند.
اشتراک فایل
در پروتکل IRC هیچ روشی برای به اشتراک گذاری فایل در نظر گرفته نشده است. اما امکان ارسال فایل بصورت P2P وجود دارد که باید توسط کلاینتهای IRC پشتیبانی شود. کلاینتهای IRC از پروتکل DCC برای اینکار استفاده می‌کنند.
بسیاری از کلاینتهای IRC از پروتکل DCC پشتیبانی می‌کنند. به همین خاطر اینطور بنظر می‌رسد که انتقال فایل در خود پروتکل IRC پشتیبانی میشود.
یاهو! مسنجر
یاهو! مسنجر یا پیام‌رسان یاهو! (به انگلیسی: Yahoo! Messenger)، نرم‌افزاری است که با آن کاربری با کاربری دیگر می‌تواند در هر گوشه‌ای از دنیا به‌صورت آنلاین گفتگو کند. برخلاف پست الکترونیک، مکالمات در این نرم‌افزارها بلافاصله پس از ارسال نمایش داده می‌شوند.
معمولاً شرکت یاهو درباره تغییرات تازه در نگارش‌های جدید این نرم‌افزار، مطلبی منتشر نمی‌کند.
اتاق‌های گفتگو
یکی از پرکاربردترین استفاده های یاهو مسنجر ،اتاق‌های گفتگوی آن یا همان چت روم های یاهو بود که شرکت یاهو در تاریخ 14 دسامبر 2012 رسماً خبر بسته شدن آن را اعلام کرد و چت روم های یاهو بعد از سال 1998 در سال 2012 به طور کل بسته شدند.
امکانات آخرین نسخه پیام‌رسان یاهو
گفتگو میان کاربران: با گوشی هدست و میکروفون و اسپیکر، با فشردن کلید تماس (Call) می‌توان از این امکان بین دو کاربر بهره جست، همچنین امکان تماس بین کامپیوتر و تلفن ثابت و یا موبایل نیز ممکن می‌باشد.,
دیدن یکدیگر با وب‌کم: هر کاربری که وب‌کم دارد می‌تواند تصویر خود را به دیگر کربران نمایش دهد.
گفتگو با دوستان در «ویندوز لایو مسنجر» (نسخه ۸ به بعد): می‌توان فهرست همه دوستان را در کنار هم داشت و با افرادی که در شبکه «ویندوز لایو مسنجر» عضو هستند، به طور مستقیم ارتباط برقرار کرد و یا آنان را به فهرست خود اضافه کرد.
افزودن به پیام‌رسان: هر کاربر می‌تواند برای خود برافزا (Plug-In) طراحی کند و به امکانات پیام‌رسان خود بیفزاید. همچنین می‌توان از بانک برافزاهای رایگان یاهو، آنان را دریافت و بر روی پیام‌رسان نصب کرد.
اشتراک‌گذاری پرونده (تا ۱ گیگابایت): کافی‌است فایل‌های مورد نظر را (تصویر، فیلم، آهنگ و نرم‌افزار) با موس برداشته و در پنجره گفتگو قرار داد.
پخش برنامه‌های رادیو: می‌توان از میان هزاران پایگاه اینترنتی رادیویی به برنامه‌های مورد علاقه گوش داد و یا حتی یک رادیوی اینترنتی ساخت.
پنهان‌سازی: می‌توان شناسه کاربری را برای برخی از دوستان روشن و برای برخی دیگر در حالت خاموش گذاشت.
ایجاد ظاهر دلخواه: می‌توان از شکلک‌های متحرک، انیمشین‌های سخنگو و صداهای گوناگون استفاده کرد.
بازی: می‌توان به وسیله این برنامه با دیگر کابران به بازی پرداخت.
خدمات پیام کوتاه: امکان فرستان پیام کوتاه به شماره‌های مختلف.
پیام آفلاین: در صورت برخط نداشتن کاربر می‌توان برای وی به صورت آفلاین پیام گذاشت تا در زمان بعدی برخط شدن به وی نمایش داده شود.
گوگل تاک
گوگل تاک(به انگلیسی: Google Talk) یا (GTalk) نام یک نرم‌افزار پیام‌رسان فوری(به انگلیسی: Instant Messaging) و صدا روی پروتکل اینترنت(به انگلیسی: VOIP) رایگان تحت ویندوز و وب است. این نرم‌افزار توسط شرکت گوگل در تاریخ ۲۴ آگوست ۲۰۰۵ ارائه شد. این نرم‌افزار برای رد و بدل کردن پیام و فایل بین کاربران به کار می‌رود. کاربرانی که دارای حساب (به انگلیسی: Account) گوگل هستند می‌توانند از گوگل تاک استفاده کنند.
گوگل تاک برای ارتباط بین سرویس‌دهنده‌ها و سرویس‌گیرنده‌های خود از پروتکل XMPP (سابقاً Jabber) استفاده می‌کند، که به کاربران سایر سرویس‌گیرنده‌های XMPP/Jabber امکان ارتباط با کاربران گوگل تاک را می‌دهد. تکنولوژی صدا روی پروتکل اینترنت به کار رفته در گوگل تاک نوع قدیمی‌تر پروتکل Jingle می‌باشد.
کارخواه (به انگلیسی: Client) نرم‌افزار گوگل تاک فقط برای رایانه‌های دارای سیستم‌عامل ویندوز شامل (7,XP,Server 2003,2000,Vista) ارایه شده‌است. همچنین می‌توان از طریق تلفن‌های همراه نظیر Palm Pre, Black Berry و آی‌فون و دستگاه‌های مبتنی بر اندروید از آن استفاده کرد. با این حال بسیاری از سایر سرویس گیرنده‌های XMPP/Jabber نیز با گوگل تاک هماهنگ بوده و می‌توان از آنها در دستگاه‌ها و سیستم‌عامل‌های مختلف از استفاده کنند. با این حال می‌توان از طریق وب نیز به استفاده از گوگل تاک پرداخت.
خصوصیات
برخی از خصوصیات مهم گوگل تاک عبارتند از
قابلیت رد و بدل کردن و استفاده از اطلاعات
دریافت و ارسال پیام‌های فوری
یکپارچگی با سایر سرویس‌های گوگل
مکالمه صوتی با کیفیت بالا
رمزنگاری اطلاعات تبادلی
امکان ارسال پست صوتی
قابلیت ارسال و دریافت فایل
امکان پیغام‌گذاری آفلاین
آگاهی از آخرین ایمیل‌های دریافت شده
و ده‌ها قابلیت دیگر
این نرم‌افزار بنابر سیاست گوگل، در ایران غیرفعال است.
اسکایپ
اسکایپ (به انگلیسی: Skype) نرم‌افزار کاربردی است که به کاربر اجازه می‌دهد به وسیله صدا روی پروتکل اینترنت تماس تلفنی برقرار کنند. تماس تلفنی و ویدیویی بین کاربران اسکایپ کاملاً رایگان است و برای تماس با تلفن ثابت و تلفن موبایل نیاز به خرید اعتبار می‌باشد. همچنین این برنامه امکانات مختلف دیگری مانند پیام‌رسان فوری، انتقال فایل، ویدیو کنفرانس و پست صوتی در اختیار کاربران قرار می‌دهد.
اسکایپ یک شبکه ارتباطات تلفنی کاربر به کاربر (Peer to Peer) است که توسط نیکلاس زنشتروم سوئدی و جانوس فریس دانمارکی ایجاد شد. این دو قبلاً در ساخت یک شبکهٔ اشتراک پرونده به نام کازا (به انگلیسی: Kazaa) همکاری داشتند. برنامه اسکایپ تا انتهای سال ۲۰۰۹ میلادی بیش از ۵۰۰ میلیون کاربر داشته‌است.
شرکت پشتیبانی کنندهٔ این شبکه به نام Skype Group در سال ۲۰۰۵ توسط شرکت ای-بی (به انگلیسی: ebay) خریداری شد و در سال ۲۰۱۱ مایکروسافت اسکایپ را به قیمت ۸٫۵ میلیارد دلار خرید. مقر اصلی این شرکت در لوکسامبورگ قرار دارد و شعبه‌هایی نیز در لندن، پاریس، تالین و پراگ دارد.
حریم خصوصی در اسکایپ
اطلاعات جدیدی که توسط افشاگر بزرگ، ادوارد اسنودن منتشر شده نشان می‌دهد که مایکروسافت، اطلاعات ویدیویی و صوتی را که از بستر اسکایپ عبور می‌کنند، در حجم انبوه در اختیار NSA (آژانس امنیت ملی امریکا) قرار می‌دهد. حال با توجه به اینکه اسکایپ پیش از این هم برای تجسس در امور مردم چینی در اختیار حکومت این کشور بوده، می‌توان گفت تبدیل به یکی از بزرگترین دشمنان حریم خصوصی در سطح جهان شده.
سیستم عامل‌های تحت پوشش
اسکایپ تقریباً تمامی سیستم عامل‌های موجود را پوشش می‌دهد و می‌توان از اسکایپ در گوشی‌های اندرویدی، سیستم عامل مک، ویندوز، سیستم عامل بلک بری و لینوکس به رایگان استفاده کرد.
خدمات اسکایپ
اسکایپ برخی خدمات خود را به رایگان در اختیار کاربران خود قرار می‌دهد برخی از این خدمات رایگان عبارت اند از تماس با شماره‌های رایگان، تماس با دیگر کاربران اسکایپ، تماس گروهی به وسیله صوت، تصویر، نوشته با دیگر کاربران اسکایپ.
هک شدن
در روز نخست سال ۲۰۱۴ میلادی، یک گروه که خود را ارتش الکترونیکی سوریه می‌نامد و حامی بشار اسد است، بخش‌هایی از سایت اسکایپ را هک کرد. ارتش الکترونیکی سوریه در توییتر اسکایپ و همین‌طور وبلاگ این سایت نوشت: "از سرویس‌های ایمیل مایکروسافت (هات‌میل و اوت‌لوک) استفاده نکنید. آنها حساب‌های شما را پایش می‌کنند و اطلاعاتتان را به حکومت‌ها می‌فروشند."
پیام‌رسان ویندوز لایو
پیام‌رسان ویندوز لایو و پیش‌تر پیام‌رسان ام‌اس‌ان یک نرم‌افزار پیام‌رسانی سریع برای ویندوز اکس‌پی، سرور ۲۰۰۳، سرور ۲۰۰۸، ویستا و موبایل است که اولین بار ۱۳ دسامبر ۲۰۰۵ توسط مایکروسافت عرضه شد.
این برنامه بخشی از خدمات برخط ویندوز لایو مایکروسافت است. این نرم‌افزار علاوه بر نسخه ویندوز ان نسخه هایی نیز مخصوص نصب بر روی سیستم عامل‌های گوشی‌های همراه همچون جاوا و سیمبیان ارائه شده است.
اتاق گفتگو
اتاق گفتگو یا چت روم (به انگلیسی: Chat room) به فضای مجازی ای گفته میشود که افراد در آن با هم ارتباط برقرار می‌کنند. نرم افزار یاهو مسنجر یکی از نرم‌افزارهای پرطرفدار برای چت در چت روم‌ها بود که توسط شرکت یاهو طراحی شده بود. یاهو از تاریخ ۱۴ دسامبر ۲۰۱۲ چت روم های خود را تعطیل کرده است و دیگر چنین چیزی در یاهو مسنجر دیده نمیشود.
تاریخچه
اولین چت برخط با نام تاکوماتیک (به انگلیسی: Talkomatic) توسط دوج برون و داوید آ ولی در سال ۱۹۷۴ بر روی سیستم پلاتو (به انگلیسی: PLATO System) در دانشگاه ایلینوی در اربانا شمپین طراحی شد.
این سیستم تا اواسط دهه ۱۹۸۰ میلادی در میان کاربرهای پلاتو بسیار استفاده می‌شد و تا ۵ کاربر به صورت همزمان می‌توانستند بر روی آن فعالیت کنند.
اینترنت
اینترنت (به انگلیسی: Internet) (مخفف interconnected networks شبکه‌های به هم پیوسته) را باید بزرگترین سامانه‌ای دانست که تاکنون به دست انسان طرّاحی، مهندسی و اجرا گردیده‌است. ریشهٔ این شبکهٔ عظیم جهانی به دههٔ ۱۹۶۰باز می‌گردد که سازمانهای نظامی ایالات متّحدهٔ آمریکا برای انجام پروژه‌های تحقیقاتی برای ساخت شبکه‌ای مستحکم، توزیع شده و باتحمل خطا سرمایه‌گذاری نمودند. این پژوهش به همراه دوره‌ای از سرمایه‌گذاری شخصی بنیاد ملی علوم آمریکا برای ایجاد یک ستون فقرات جدید، سبب شد تا مشارکت‌های جهانی آغاز گردد و از اواسط دههٔ ۱۹۹۰، اینترنت به صورت یک شبکهٔ همگانی و جهان‌شمول در بیاید. وابسته شدن تمامی فعّالیت‌های بشر به اینترنت در مقیاسی بسیار عظیم و در زمانی چنین کوتاه، حکایت از آغاز یک دوران تاریخیِ نوین در عرصه‌های گوناگون علوم، فن‌ّآوری، و به خصوص در نحوه تفکّر انسان دارد. شواهد زیادی در دست است که از آنچه اینترنت برای بشر خواهد ساخت و خواهد کرد، تنها مقدار بسیار اندکی به واقعیت درآمده‌است.
اینترنت سامانه‌ای جهانی از شبکه‌های رایانه‌ای بهم پیوسته‌است که از پروتکلِ «مجموعه پروتکل اینترنت» برای ارتباط با یکدیگر استفاده می‌نمایند. به عبارت دیگر اینترنت، شبکهٔ شبکه هاست که از میلیون‌ها شبکه خصوصی، عمومی، دانشگاهی، تجاری و دولتی در اندازه‌های محلی و کوچک تا جهانی و بسیار بزرگ تشکیل شده‌است که با آرایه وسیعی از فناوریهای الکترونیکی و نوری به هم متصل گشته‌اند. اینترنت در برگیرنده منابع اطلاعاتی و خدمات گسترده ایست که برجسته‌ترین آنها وب جهان‌گستر و رایانامه می‌باشند. سازمان‌ها، مراکز علمی و تحقیقاتی و موسسات متعدد، نیازمند دستیابی به شبکه اینترنت برای ایجاد یک وب‌گاه، دستیابی از راه دور وی‌پی‌ان، انجام تحقیقات و یا استفاده از سیستم رایانامه، می‌باشند. بسیاری از رسانه‌های ارتباطی سنتی مانند تلفن و تلویزیون نیز با استفاده از اینترنت تغییر شکل داده‌اند ویا مجدداً تعریف شده‌اند و خدماتی جدید همچون صدا روی پروتکل اینترنت و تلویزیون پروتکل اینترنت ظهور کردند. انتشار روزنامه نیز به صورت وب‌گاه، خوراک وب و وب‌نوشت تغییر شکل داده‌است. اینترنت اشکال جدیدی از تعامل بین انسانها را از طریق پیام‌رسانی فوری، تالار گفتگو و شبکه‌های اجتماعی بوجود آورده‌است.
در اینترنت هیچ نظارت مرکزی چه بر امور فنّی و چه بر سیاست‌های دسترسی و استفاده وجود ندارد. هر شبکه تشکیل دهنده اینترنت، استانداردهای خود را تدوین می‌کند. تنها استثنا در این مورد دو فضای نام اصلی اینترنت، نشانی پروتکل اینترنت و سامانه نام دامنه است که توسط سازمانی به نام آیکان مدیریت می‌شوند. وظیفه پی بندی و استاندارد سازی پروتکل‌های هسته‌ای اینترنت، IPv4 و IPv6 بر عهده گروه ویژه مهندسی اینترنت است که سازمانی بین‌المللی و غیرانتفاعی است و هر فردی می‌تواند در وظایفشان با آن مشارکت نماید.
تاریخ اینترنت
اتحاد جماهیر شوروی آن زمان موشکی با نام «اسپونیک» (Spotnik) را به فضا می‌فرستد و نشان می‌دهد دارای قدرتی است که می‌تواند شبکه‌های ارتباطی آمریکا را توسط موشک‌های بالستیک و دوربرد خود از بین ببرد. آمریکایی‌ها در پاسخگویی به این اقدام روس‌ها، موسسه پروژه‌های تحقیقی پیشرفته “ARPA” را به‌وجود آوردند. هدف از تاسیس چنین موسسه‌ای پژوهش و آزمایش برای پیدا کردن روشی بود که بتوان از طریق خطوط تلفنی، کامپیوترها را به هم مرتبط نمود. به طوری که چندین کاربر بتوانند از یک خط ارتباطی مشترک استفاده کنند. در اصل شبکه‌ای بسازند که در آن داده‌ها به صورت اتوماتیک بین مبدا و مقصد حتی در صورت از بین رفتن بخشی از مسیرها جابه‌جا و منتقل شوند. در اصل هدف “ARPA” ایجاد یک شبکه اینترنتی نبود و فقط یک اقدام احتیاطی در مقابل حمله احتمالی موشک‌های اتمی دوربرد بود. هر چند اکثر دانش امروزی ما درباره شبکه به‌طور مستقیم از طرح آرپانت “ARPPA NET” گرفته شده‌است. شبکه‌ای که همچون یک تار عنکبوت باشد و هر کامپیوتر ان از مسیرهای مختلف بتواند با همتایان خود ارتباط دااشته باشد واگر اگر یک یا چند کامپیوتر روی شبکه یا پیوند بین انها از کار بیفتادبقیه باز هم بتوانستند از مسیرهای تخریب نشده با هم ارتباط بر قرار کنند.
این ماجرا با وجودی که بخشی از حقایق به‌وجود آمدن اینترنت را بیان می‌کند اما نمی‌تواند تمام واقعیات مربوط به آن را تشریح کند. باید بگوییم افراد مختلفی در تشکیل اینترنت سهم داشته‌اند آقای “Paul Baran” یکی از مهمترین آنهاست. آقای باران که در دوران جنگ سرد زندگی می‌کرد می‌دانست که شبکه سراسری تلفن آمریکا توانایی مقابله با حمله اتمی شوروی سابق را ندارد. مثلاً اگر رییس جمهور وقت آمریکا حمله اتمی متقابل را دستور دهد، باید از یک شبکه تلفنی استفاده می‌کرد که قبلاً توسط روس‌ها منهدم شده بود. در نتیجه طرح یک سیستم مقاوم در مقابل حمله اتمی روس‌ها ریخته شد.آقای باران (Baran) تشکیل و تکامل اینترنت را به ساخت یک کلیسا تشبیه کرد و معتقد بود، طی سال‌های اخیر هر کس سنگی به پایه‌ها و سنگ‌های قبلی بنا اضافه می‌کند و انجام هر کاری وابسته به کارهای انجام شده قبلی است. بنابراین نمی‌توان گفت، کدام بخش از کار مهمترین بخش کار بوده‌است و در کل پیدایش اینترنت نتیجه کار و تلاش گروه کثیری از دانشمندان است. داستان پیدایش اینترنت با افسانه و واقعیت در هم آمیخته شده‌است.
در اوایل دهه ۶۰ میلادی آقای باران طی مقالاتی پایه کار اینترنت امروزی را ریخت. اطلاعات و داده‌ها به صورت قطعات و بسته‌های کوچکتری تقسیم و هر بسته با آدرسی که به آن اختصاص داده میشود به مقصد خاص خود فرستاده میشود. به این ترتیب بسته‌ها مانند نامه‌های پستی می‌توانند از هر مسیری به مقصد برسند. زیرا آنها شامل آدرس فرستنده و گیرنده هستند و در مقصد بسته‌ها مجدداً یکپارچه می‌شوند و به صورت یک اطلاعات کامل درمی‌آیند.
آقای باران (Baran) طی مقالاتی اینچنینی ساختمان و ساختار اینترنت را پیش‌گویی کرد. او از کار سلول‌های مغزی انسان به عنوان الگو استفاده کرد، او معتقد بود: وقتی سلول‌های مغزی از بین بروند، شبکه عصبی از آنها دیگر استفاده نمی‌کند و مسیر دیگری را در مغز انتخاب می‌کند. از دیدگاه وی این امکان وجود دارد که شبکه‌ای با تعداد زیادی اتصالات برای تکرار ایجاد شوند تا در صورت نابودی بخشی از آن، همچنان به صورت مجموعه‌ای به هم پیوسته کار کند. تا نیمه دهه ۶۰ میلادی کسی به نظرات او توجه‌ای نکرد. تا اینکه در سال ۱۹۶۵ نیروی هوایی آمریکا و«آزمایشگاه‌های بل» به نظرات او علاقه‌مند شدند و پنتاگون با سرمایه‌گذاری در طراحی و ساخت شبکه‌ای براساس نظریات او موافقت کرد.
ولی آقای باران (Baran) بنابر دلایلی حاضر با همکاری با نیروی هوایی آمریکا نشد. در این میان دانشمندی با نام تیلور (Tailon) وارد موسسه آرپا (ARPA) شد. او مستقیماً به آقای هرتسفلد رییس موسسه پیشنهاد کرد: (ARPA) آرپا هزینه ایجاد یک شبکه آزمایشی کوچک با حداقل چهار گره را تامین کند که بودجه آن بالغ بر یک میلیون دلار می‌شد. با این پیشنهاد تیلور تجربه‌ای را آغاز کرد که منجر به پیدایش اینترنت امروزی شد. او موفق شد در سال ۱۹۶۶، دو کامپیوتر را در شرق و غرب آمریکا به هم متصل کند. با این اتصال انقلابی در نحوه صدور اطلاعات در دنیای ارتباطات رخ داد که نتیجه آن را امروز همگی شاهد هستیم. این شبکه به بسته‌هایی (packet) از داده‌ها که به وسیله کامپیوترهای مختلف ارسال می‌شدند اتکا داشت. پس از انکه ازمایشها سودمندی انرا مشخص کردند سایر بخش‌های دولتی و دانشگاهها پژوهشی تمایل خود را به وصل شدن به ان اعلام کردند . ارتباطات الکترونیکی به صورت روشی موثر برای دانشمندان و دیگران به منظور استفاده مشترک از داده‌ها در امد. در همان زمان که ARPAnet در حال رشد بود تعدادی شبکه پوشش محلی (LAN) در نقاط مختلف آمریکا به وجود امد. مدیران LANها نیز به وصل کردن کامپیوترهای شبکه‌های خود به شبکه‌های بزرگتر اقدام کردند . پروتوکل اینترنت ARPAnet IP زبان استاندارد حکمفرما برای برقراری ارتباط کامپیوترهای شبکه‌های مختلف به یکدیگر شد.تاریخ تولد اینترنت به طور رسمی اول سپتامبر ۱۹۶۹ اعلام شده‌است. زیرا که اولین “IMP” در دانشگاه “UCLA” واقع در سانتاباربارا در این تاریخ بارگذاری شده‌است.
از اوایل دهه ۱۹۹۰ رشد استفاده از اینترنت به صورت تصاعدی افزایش یافت . یکی از علل چنین استقبالی ابزار جستجویی مانند Gopher و archie بوده‌است اما اینها در سال ۱۹۹۱ تحت تاثیر word wide web قرار گرفتند که به وسیله CERN یا ازمایشگاه فیزیک هسته‌ای اروپا ساخته شد . با ان که اینترنت از ابتدا طوری بود که مبادله اطلاعات برای تازه واردان بسیار ساده باشد. بزرگترین جهش در وب در سال ۱۹۹۳ با عرضه نرم‌افزار موزاییک mosaic که نخستین برنامه مرورگر وب گرافیکی بود به وجود امد. برنامه موزاییک محصول تلاش دانشجویان و استادان بخش "مرکز ملی کاربردهای ابر کامپیوتر " در دانشگاه ایلینویز آمریکا بود. برای نخستین بار موزاییک امکانات اشاره و کلیک (به وسیله موش) را فراهم کرد. کاربران می‌توانستند صفحات وب (web page) یا مجموعه‌ای از متن و گرافیک را کنار هم بگذارند تا هر کسی که میخواست انها را بتواند روی اینترنت ببیند. وقتی با موش روی کلمه‌ها یا تصاویر خاصی که hyper link نامیده می‌شد کلیک می‌کردند برنامه موزاییک به طور خود کار یک صفحه دیگر باز می‌کرد که به کلمه یا تصویر خاص و کلیک شده اختصاص داشت. بهترین بخش این سیستم انجا بود که hyper linkها می‌توانستند به صفحاتی روی همان کامپیوتر یا هر کامپیوتر دیگر اینترنت با خدمات وب اشاره کنند. صفحات وب هر روز متولد می‌شدند و مفهوم موج سواری یا surfing روی وب متولد شد. اواسط سال ۱۹۹۴ سه میلیون کامپیوتر به اینترنت وصل شده بود و در ان هنگام اجرای عملیات اهسته نشده بود. صفحات جدید وب که شامل همه چیز از اسناد دولتی تا مدارک شرکت‌ها و مدل‌های جدید لباس بود در سراسر دنیا چندین برابر شد . موزاییک و جانشینان ان مانند navigator محصول شرکت " نت اسکیپ " اینترنت را از قلمرو علمی به میان مردم اوردند. طبق اخرین امار ۵۱ درصد کاربران بعد از سال ۱۹۹۵ وارد این محیط شده‌اند. میلیون‌ها انسانی که از اینترنت استفاده می‌کنند نیازی ندارند که نکات فنی مانند TCP/IP را بدانند . امروزه شرکتهای خدمات دهنده اینترنت یا ISP این کار را به عهده دارند.رشد روز افزون ان و ساده تر شدن استفاده ان همچنان ادامه دارد . هر چه تعداد مردم بیشتری به اینترنت رجوع کنند تعداد شرکتهای سازنده برنامه‌های اینترنت بیشتر میشود.با انکه بعضی از عاشقان اینترنت ان را نوعی شیوه زندگی می‌دانند. در نظر بیشتر کاربران منبع سرگرمی اطلاعات است ولی بیشترین مصرف ان پست الکترونیکی یا همان email است که یکی از ابزارهای ارتباطی کار امد به شمار می‌رود. پیامها از کامپیوتری به کامپیوتر دیگر با سرعت پرواز می‌کنند و منتظر میمانند تا شخص فرصت خواندن انها را پیدا کند . وب امکانات خوبی برای کپی از نرم‌افزارهای مجاز از لحاظ کپی فراهم میسازد. وقتی که می‌بینیم که در مدت کوتاهی اینترنت به چنین رشدی نایل آمده است، مطمئناً دشوار خواهد بود که آینده او را پیش بینی کنیم. طبق نظر کارشناسان ماهانه ۱۰ درصد به تعداد کاربران اینترنت افزوده میشود ولی تعداد دقیق کاربران که روزانه از آن استفاده می‌کنند مشخص نیست. هرچند که پاره‌ای از کارشناسان تعداد آنها را تا ۹۰۰ میلیون نفر حدس می‌زنند. تعداد رسمی کاربران اینترنتی را در سال ۲۰۰۰ کارشناسان ۵۰۰ میلیون نفر اعلام کرده بودند.
قطعاً در سال‌های آینده تحولات شگرفی را در زمینه شبکه‌های اینترنتی شاهد خواهیم بود. به‌وسیله اینترنت انسان به راه‌های جدیدی دست پیدا کرد. در کنار این شانس جدید توسط اینترنت، باید بگوییم خطراتی نیز در رابطه با سیاست و اقتصاد و علم به دنبال خواهد داشت. فرم امروزی اینترنت مدیون همکاری تمام کاربران اینترنت در سرتاسر گیتی است که با این تصور که اطلاعات موجود در سطح جهان را به راحتی با یکدیگر مبادله کنند. این تصوری بود که آقای باران(Baran) از اینترنت داشت و امیدواریم در آینده نیز تکامل اینترنت در این مسیر باشد.
کافی‌نت
کافی نت (به انگلیسی: Cafénet) مکانی عمومی برای استفاده از اینترنت می‌باشد که معمولاً به ازای ارائه خدمات اینترنتی از مشتریان، به ازاء هر ساعت استفاده، مبلغی دریافت می‌کند . با توجه به گسترش اینترنت در ایران و همچنین روی آوردن موسسات و مراکز اداری به ارائه خدمات الکترونیکی امروزه بسیاری از امور که قبلاً توسط شخص و بصورت سنتی انجام می‌شد در کافی نت و از طریق اینترنت انجام میشود .
اینترانت ملی ایران
شبکه ملی اطلاعات،" معروف به اینترانت ملی ایران نام پروژه‌ای است که گفته میشود قرار است تا پایان برنامهٔ پنجم توسعه کامل گردد. طبق تبصره ۲ ماده ۴۶ قانون برنامه پنجم "شبکه ملی اطلاعات کشور، شبکه‌ای مبتنی بر قرارداد اینترنت (IP) به همراه سوئیچها و مسیریابها و مراکز داده‌ای است به صورتی که درخواستهای دسترسی داخلی و أخذ اطلاعاتی که در مراکز داده داخلی نگهداری می‌شوند به هیچ‌وجه از طریق خارج کشور مسیریابی نشود و امکان ایجاد شبکه‌های اینترانت و خصوصی و امن داخلی در آن فراهم شود." به دنبال برگزاری جلسه پانزدهم شورای عالی فضای مجازی در تاریخ ۳/۱۰/۹۲ این تعریف از شبکه ملی اطلاعات از سوی این شورا از غالب برنامه توسعه‌ای حالت دائمی پیدا کرد و در ادامه مصوبه شورای عالی الزامات حاکم بر تحقق شبکه ملی اطلاعات به عنوان زیر ساخت ارتباط فضای مجازی کشور به شرح زیر اعلام شد:
شبکه‌ای متشکل از زیرساخت‌های ارتباطی با مدیریت مستقل کاملاً داخلی؛
شبکه‌ای کاملاً مستقل و حفاظت شده نسبت به دیگر شبکه‌ها (از جمله اینترنت) با امکان تعامل مدیریت شده با آنها؛
شبکه‌ای با امکان عرضه انواع محتوا وخدمات ارتباطی سراسری برای آحاد مردم با تضمین کیفیت از جمله قابلیت تحرک؛
شبکه‌ای با قابلیت عرضه انواع خدمات امن اعم از رمزنگاری و امضای دیجیتالی به کلیه کاربران؛
شبکه‌ای با قابلیت برقراری ارتباطات امن و پایدار میان دستگاه‌ها و مراکز حیاتی کشور؛
شبکه‌ای پرظرفیت، پهن باند و با تعرفه رقابتی شامل مراکز داده و میزبانی داخلی.
همانطوربرای تحقق مفهوم شبکه ملی اطلاعات، ایران باید خادم نام دامنه، خادم نام دامنه ملی و مراکز تبادل ترافیک اینترنتی در خاک خود داشته باشد. این شبکه کمک می‌کند ایران بتواند استقلال و اتصال داخلی خود را در مواقع آسیب دیدگی کابل‌های بین‌المللی حفظ کند رضا تقی‌پور (وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات) در این باره افزوده است که اینترنت در کنار شبکهٔ ملی به همان شکلی که وجود داشته همچنان باقی خواهد ماند و با اجرای این طرح امکان پیاده‌سازی تلویزیون اینترنتی، ویدئو درخواستی، آموزش از راه دور، دورکاری، سلامت الکترونیکی و تجارت الکترونیکی به وجود خواهد آمد. از مهمترین ویژگی‌های این شبکه، پهنای باند آن (تا دو مگابیت بر ثانیه) بیان شده است. دولت ایران یکی از اهداف مهم این پروژه را ایجاد امنیت و مصون ماندن از حملات اینترنتی و مقابله با آمریکا در جنگ نرم بیان کرده است. سرعت بالاتر و هزینه انتقال ترافیک پایین‌تر شبکه ملی اطلاعات نسبت به اینترنت جهانی موجب میشود شرکتهای خارجی مایل به حضور در بازار فناوری اطلاعات کشور پیاده کننده شبکه ملی اطلاعات برای بهبود خدمات خود به سرمایه‌گذاری در حوزه فناوری اطلاعات آن کشور تشویق شوند.
شبکه ملی اطلاعات در کشورهای دیگر
مشابه این پروژه در بسیاری کشورهااجرا شده است. به طور نمونه کره جنوبی که رتبه اول سرعت اینترنت جهان را در اختیار دارد در دهه ۱۹۹۰ پروژه شبکه ملی پرسرعت را اجرا کرد. گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی ایران در زمینه توسعه رایانش ابری در قوانین توسعه‌ای کشورهای چین، کره جنوبی و انگلستان نشان داد هر سه کشور مدل مشابه شبکه ملی اطلاعات را در خاک خود پیاده‌سازی کرده‌اند و بنابراین برای ایجاد دولت الکترونیکی بر بستر رایانش ابری تحقق شبکه ملی اطلاعات یک جزء اساسی است. گرچه این سه کشور پیش از افشاگری‌های اسنودن به برنامه ریزی برای ایجاد شبکه‌های ملی اطلاعات در خاک خود اقدام کرده بوده‌اند اما بسیاری کشورها پس از افشاگری‌های اسنودن به دنبال تحقق مفهوم شبکه ملی اطلاعات در خاک خود هستند. به طور نمونه گاردین در تاریخ اول نوامبر ۲۰۱۳ اعلام کرد، بدنبال افشاگری‌های ادوارد اسنودن در زمینه جاسوسی سازمانهای اطلاعاتی آمریکا و انگلیس از اطلاعات صنعتی و نقض حریم خصوصی شهروندان کشورهای دیگر، تفکیک ترافیک داخلی از ترافیک خارجی در دستور کار بسیاری از کشورهای دنیا قرار گرفته است. به عبارت دیگر کشورهایی همچون آلمان و برزیل به دنبال آن هستند که تدابیری اتخاذ کنند که داده‌هایی که مبداء و مقصدشان خود این کشورهاست از داخل خود این کشورها عبور کند تا از مبادی و محلهایی که سازمان اطلاعات آمریکا در آنها به جاسوسی می‌پردازند. از این نظر شبکه ملی اطلاعات تنها یکی از پروژه‌های حفاظت از منافع ملی کشورها در فضای اینترنت است. بدین ترتیب قدرت‌های بزرگ جهان به دنبال جدا کردن مسیر ترافیک داده‌های خود از خاک آمریکا هستند. به طور نمونه صدر اعظم آلمان گفته است که در دیدار خود با رییس جمهور فرانسه پیشنهاد ساخت شبکه ارتباطی اختصاصی اروپایی را برای جلوگیری از جاسوسی آمریکا مورد بحث قرار می‌دهد. به گفته آنگلا مرکل با ایجاد این شبکه ایمیل‌ها و سایر اطلاعات اروپا از مسیر آمریکا عبور نخواهد کرد."
پرسش های متداول در زمینه شبکه ملی اطلاعات
1- آيا با راه‌اندازي شبكه ملي اطلاعات ارتباط اينترنتي من قطع مي‌شود؟ خير، در اين ساختار دسترسي کاربران به کليه سايت‌هاي داخل کشور با سرعت بالاتر و قيمت ارزانتر برقرار شده و دسترسي به اينترنت بصورت فعلي باقي مي‌ماند.
2- راه اندازي شبكه ملي اطلاعات چه محدوديت‌هايي براي كاربران ايجاد مي‌كند؟ اين شبکه محدوديتي براي دسترسي کاربران به اينترنت و خدمات مبتني بر وب ايجاد نمي‌كند.
3- براي استفاده از شبكه ملي اطلاعات آيا بايد به شركت‌هاي اينترنتي مراجعه كنم؟ در صورتي كه در حال حاضر از خدمات شركت هاي اينترنتي استفاده مي نماييد نيازي به مراجعه به اين شركت ها را نداريد و اتصال شما بصورت خودكار به شبكه ملي اطلاعات برقرار خواهد شد و بطور همزمان از اينترنت نيز بهره مند خواهيد شد.
4- براي استفاده از شبكه ملي اطلاعات آيا بايد هزينه اشتراك جداگانه‌اي همچون استفاده از اينترنت پرداخت شود؟ خير هزينه جداگانه‌اي براي اشتراك اتصال به شبكه ملي اطلاعات پرداخت نخواهد شد ليكن بابت دريافت و دسترسي به خدمات از سوي ارايه‌دهنده سرويس هزينه پيش‌بيني خواهد شد.
5- براي استفاده از شبكه ملي اطلاعات آيا به تجهيزات خاص همچون مودم، تلفن، سيم و ... نياز است؟ از تمام امكانات موجود اتصال به اينترنت مانند ADSL ، WiMax ، GPRS ، 3G و غيره مي توان براي اتصال به شبكه ملي اطلاعات استفاده كرد. همچنين براي بهره‌مندي از برخي خدمات چندرسانه‌ايي مانند IPTV و IPMedia نياز به استفاده از تجهيزات اضافي است كه ارايه دهندگان اين خدمات براي مشتركان خود تامين خواهند كرد.
6- آيا مي‌توانم از شبكه ملي اطلاعات استفاده نكنم؟ شبكه ملي اطلاعات زيرساخت ملي دسترسي به كليه خدمات و اطلاعات تحت شبكه است بنابراين براي دسترسي به اينترنت جهاني نيز كاربران از اين زيرساخت استفاده خواهند كرد. به عبارت ديگر بستر دسترسي به شبكه ملي اطلاعات در داخل كشور با اينترنت يكسان است.
7- شبكه ملي اطلاعات تا چه ميزان سرعت دسترسي به سايت‌هاي خارجي و داخلي را افزايش مي‌دهد؟ وابسته به فناوري دسترسي مورد استفاده كاربر نامحدود خواهد بود.
8- با توجه به راه‌اندازي شبكه ملي اطلاعات و كاهش مسير دسترسي آيا قيمت اينترنت ارزان مي‌شود؟ بله، پيش بيني مي شود با توجه به فراهم شدن زمينه رقابتي بين ارايه دهندگان خدمات دسترسي قيمت به مراتب كاهش يابد.
9- سازمان‌ها و شركت‌هاي خصوصي براي اتصال به شبكه ملي اطلاعات چه اقداماتي بايد انجام دهند؟ همانند كاربران عادي و خانوارها، سازمان ها و كليه كسب و كارها نيز مي توانند از امكانات موجود فراهم كنندگان خدمات دسترسي كه در حال حاضر مشترك آنها هستند در اتصال به شبكه ملي اطلاعات استفاده كنند.
10- با استفاده از شبكه ملي اطلاعات آيا ديگر شبكه سازمان‌ها، شركت‌ها و كامپيوترهاي خانگي ويروسي نشده و نيازي به پرداخت هزينه‌هاي نصب آنتي ويروس‌ها نيست؟ با توجه به اينکه منبع اکثر ويروس‌ها خارج از کشور است پيش بيني مي شود بخش قابل ملاحظه اي از اين آلودگي ها و حملات کاهش مي يابد. ليكن كاربران همواره از نصب آنتي‌ويروس‌ها و ساير اقدامات حفاظتي بي‌نياز نخواهند بود.
11- آيا مديران سايت‌هاي داخلي كه سايت آنها به پسوند‌هاي غير از .ir ختم مي‌شود بايد اقدام به ثبت سايت خود در شبكه ملي اطلاعات كنند؟ در حال حاضر فعاليت در حوزه دامنه‌هاي .ir و پساوند آنها است .
12- با توجه به راه‌اندازي شبكه ملي اطلاعات آيا والدين مي‌توانند در صورت نياز صرفاً استفاده از اين شبكه را در اختيار فرزندان خود قرار داده و دسترسي به اينترنت را مسدود كنند؟ بله در صورت درخواست چنين امكاني فراهم است.
13- در صورت قطع شبكه ملي اطلاعات آيا دسترسي به سايت‌هاي داخلي هم قطع مي‌شود؟ شبكه ملي اطلاعات به عنوان زيرساخت ملي ارتباطي و اطلاعاتي و براي دسترسي با سرعت بالا به سايت‌هاي داخل کشور است از اين‌رو در صورت بروز مشکل در دروازه‌هاي بين الملل و اينترنت، دسترسي به سايت‌هايي كه در كشور ميزباني مي‌شوند، دچار مشکل نخواهد شد.
14- ايراني‌هايي كه در خارج از كشور ساكن بوده و يا به سفر خارجي مي‌روند آيا امكان دسترسي به سايت‌هاي داخلي اعم از بانكي، اداري و غيره را خواهند داشت؟ بله، كماكان اتصال كاربران خارج از كشور به سايت هاي داخلي نيز برقرار است.
15- در صورت قطع اينترنت به دليل قطع فيبر نوري و ... آيا شبكه ملي اطلاعات هم قطع شده و به سايت‌هاي داخلي دسترسي نخواهيم داشت؟ خير، در چنين مواقعي دسترسي به سايت‌هاي داخلي دچار اختلال يا قطعي نخواهد شد.
16- چند درصد از نياز كاربران ايراني از طريق شبكه ملي اطلاعات و چند درصد از طريق اينترنت برطرف مي‌شود؟ بستگي به سرعت رشد و توسعه خدمات دولت الكترونيكي، محتواهاي تحت وب، خدمات چندرسانه‌اي و همچنين رونق خدمات عمومي وب داخلي مانند جويشگرهاي ايراني، خدمات رايانامه ايراني و غيره خواهد داشت.
17- آيا امكان قطع شبكه ملي اطلاعات به علت ترافيك بالا در دسترسي به سايت‌ها در مقاطع خاص همچون اعلام نتايج كنكور، يارانه‌ها و ... وجود دارد؟ با توجه به امكان ارايه سريعتر و ارزانتر اين نوع از خدمات و همچنين دسترسي كاربران به شبكه ملي اطلاعات، بهره‌مندي از چنين خدماتي با كيفيت بسيار مطلوب ارايه خواهد شد .
18- شبكه ملي اطلاعات در شهرهاي كوچك و روستاها نيز قابل دسترسي و استفاده است؟ بله دسترسي در تمام اقصي نقاط كشور خواهد شد.
19- آيا شبكه ملي اطلاعات همان اينترنت پاك يا اينترنت حلال است يا اين شبكه‌ها متفاوت هستند؟ شبكه ملي اطلاعات زيرساخت ملي ارتباطي واطلاعاتي است واز طريق آن خدمات مختلف قابل ارايه و دسترسي است، بنابراين ارايه خدمات به اشكال اختصاصي به متقاضيان اين خدمات ازجمله خانواده‌ها و مدارس امكانپذير است.
20- حداكثر سرعت دسترسي به اطلاعات در شبكه ملي اطلاعات به چه ميزان است؟ بسته به نوع فناوري دسترسي محدوديتي نخواهد داشت.
21- آيا در شبكه ملي اطلاعات هم فيلترينگ خواهد بود؟ فيلترينگ يا پايش صرفاً در دسترسي به اينترنت جهاني مصداق دارد.
22- آيا در شبكه ملي اطلاعات امكان انتشار محتواي غيراخلاقي به صفر مي‌رسد؟ در شبكه ملي اطلاعات، امكان شناسايي صاحبان سايت‌هاي مختلف و ميزبان‌ها فراهم است بنابراين قطعا آنها نيز با مسووليت و تعهد نسبت به انتشار اخبار، خدمات، اطلاعات و محتواي خود كرده و درصورت بروز تخلف برخورد با متخلفان از سوي مراجع ذيربط و طبق قانون به عمل مي‌آيد.
23-اينترنت ملي چه زماني كامل مي‌شود؟ قرار است همزمان با توسعه خدمات و محتواها و تامين زيرساخت‌هاي مورد نياز در اين شبكه تا پايان سال 94 يعني پايان برنامه پنجم توسعه، 60 درصد خانوارها با اتصال پرسرعت به شبكه ملي اطلاعات متصل شوند.
24- شيوه كار شبكه ملي اطلاعات چگونه است؟ شبكه ملي اطلاعات، مطابق پروتكل IP كه همان استاندارد اينترنت است كار مي‌كند. "
6:25 am
ادبیات
ادب یا ادبیات ، عبارت است از آن‌گونه سخنانی که از حدّ سخنان عادی، برتر و والاتر بوده است و مردم، آن سخنان را در میان خود، ضبط و نقل کرده‌اند و از خواندن و شنیدن آنها دگرگون گشته و احساس غم، شادی یا لذّت کرده‌اند.در باور همگانی ادبیات یک تیره یا ملت برای نمونه مجموعه متن‌هایی است که آثار ماندگار و برجسته پیشینیان آن تیره و ملت را تشکیل می‌دهند. یکی از طبقه‌بندی‌های مشهور و پرکاربرد متن‌های ادبی، طبقه‌بندی دوگانه‌ایست که بر اساس آن متن‌ها به دو گونه‌ی اصلی شعر و نثر تقسیم می‌شوند. این طبقه‌بندی سنت دیرینه‌ای در زبان فارسی و ادبیات جهان دارد. سخنوران و فیلسوفان از دیرباز در پی پررنگ کردن خط ظریف میان این دو و ارایه تعریفی فراگیر و تمیزدهنده از شعر و نثر بوده‌اند.
تعریف ادبیات
ادب واژه‌ای است معرب از فارسی.این واژه از دیدگاه واژه‌شناسان به معنی ظرف و حسن تناول آمده‌است.برخی نیز در فارسی، ادب را به معنی فرهنگ ترجمه کرده‌اند و گفته‌اند که ادب یا فرهنگ همان دانش است. به از دیگر معانی واژهٔ ادب می‌توان به هنر، حسن معاشرت، شیوهٔ پسندیده، با سخن اشاره کرد؛ اما ادب در اصطلاح، نام دانشی است که قدما آن را شامل این علوم دانسته‌اند: لغت، صرف، نحو، معانی، بیان، بدیع، عروض، قافیه، قوانین خط، قوانین قرائت که بعضی اشتقاق و انشاء راهم بدان‌ها افزوده‌اند.البته دیدگاه ادبای قدیم دربارهٔ معنی اصطلاحی «ادب» کمی مختلف است. بعضی آن را فضیلت اخلاقی، برخی پرهیز از انواع خطاهاو برخی آن را مانند فرشته‌ای دانسته‌اند که صاحبش را از ناشایستی‌ها باز می‌دارد.
اما علم ادب (ادبیات) یا سخن‌سنجی یا در دیدگاه پیشینیان اشاره داشته‌است به دانش آشنایی با نظم و نثر از جهت درستی و نادرستی و خوبی و بدی و مراتب آن.اما برخی ادیب را کسی می‌دانستند که عالم بر علوم نحو، لغت، صرف، معنی، بیان، عروض، قافیه و فروع باشد و برخی خط، قرض‌الشعر، انشا، محاضره و تاریخ را هم جزو آنها دانسته‌اند.
جرجی زیدان در این باره می‌نویسد:
«علم ادب در اصطلاح علمای ادبیت مشتمل بر اکثر علوم ادبیه است از قبیل: نحو، لغت، تصریف، عروض، قوافی، صنعت شعر، تاریخ و انساب. و ادیب کسی است که دارای تمام این علوم یا یکی از آنها باشد و فرق مابین ادیب و عالِم آن است که ادیب از هر چیزی بهتر و خوب‌ترش را انتخاب می‌نماید و عالم تنها یک مقصد را گرفته در آن مهارت می‌یابد.»
مردم غالباً بین ادبیات و آثار مکتوب دیگر تفاوت قائل می‌شوند. اصطلاحات «تخیل ادبی» و «شایستگی ادبی» غالباً به منظور تشخیص آثار ادبی از یکدیگر مورد استفاده قرار می‌گیرند. مثلاً تقریباً تمام انسان‌های باسواد دنیا آثار چارلز دیکنز را در زمرهٔ «ادبیات» تلقی می‌کنند در حالی که برخی از منتقدین، آثار جفری آرچر را شایستهٔ گنجانده شدن تحت عنوان «ادبیات انگلیسی» نمی‌دانند. گاهی اوقات ممکن است منتقدان برخی از آثار را به دلایلی همچون سطح پایین دستور زبان و نحو، داشتن خط داستانی باورنکردنی یا گسیخته و یا داشتن شخصیت‌های متناقض یا غیرقابل‌باور از زمرهٔ آثار ادبی حذف کنند. اما باید گفت که مفهوم واژهٔ ادب و ادبیات نیز همانند همهٔ پدیده‌های دیگر در طول زمان یکسان نمانده و دستخوش تحول گردیده است. بیشتر اقوام قدیم جهان، همچون یونیان، ادب را فقط به معنی و مفهوم شعر به کار می‌برده‌اند و علوم ادبی، نزد آنها علم شعر بوده است و بس.
تاریخچه
یکی از کهن‌ترین آثار ادبی شناخته شده در جهان، حماسهٔ گیلگمش است. بسیاری از پژوهش‌گران، گیلگمش را نخستین حماسه بشری می‌دانند.این اثر ادبی که تاریخ نگارش آن را سال ۲۷۰۰ پیش از میلاد می‌دانند موضوعاتی چون قهرمانی، دوستی، شکست و جستجو به دنبال زندگی ابدی را شامل میشود. در هر دورهٔ تاریخی یکی از گونه‌های ادبیات برجسته میشود. نخستین آثار ادبی بیشتر دارای جنبه‌های پیدا و پنهان مذهبی‌اند و ریشهٔ تعلیمی نیز همین منابع هستند. سرشت نامتعارف آثار رمانتیک پس از قرون وسطی رشد پیدا کرد در حالی که عصر روشنگری باعث بروز حماسه‌های ملی و آثار فلسفی شد. رمانتیسم بر ادبیات عامیانه و مسائل عاطفی تأکید می‌کرد و به این گونه بود که در سده ۱۹ میلادی راه را برای ظهور رئالیسم و ناتورالیسم که در پی کشف مصادیق واقعیت بودند باز کرد. سده ۲۰ میلادی نیاز به سمبولیسم یا بینش روانی در توصیف و توسعه شخصیت را با خود آورد.
بخش‌بندی ادبیات بر پایهٔ شیوهٔ بیان
ادبیات را از دیدگاه شیوهٔ بیان و شکل ظاهری می‌توان به دو دستهٔ کلی نظم و نثر تقسیم کرد، که هر کدام از آنها شامل بخش‌های کوچکتری هستند.
شعر (سروده)
شعر، چامه یا چکامه، بر پایهٔ دیدگاه‌های سنتی، سخنی است موزون و خیال‌انگیز که دارای قافیه است، اگر چه برخی، قافیه را از شرایط شعر نمی‌دانند. نگارش شعر به صنایع و آرایه‌های ادبی متکی است. صنایعی چون تشبیه، مراعات نظیر و استعاره و...؛ وزن اشعار ممکن است شامل الگویی از تکیه‌ها (وزن تکیه‌ای) یا الگویی از هجاهای ناهم‌طول بوده (وزن عروضی) یا از قافیه استفاده نکند. توصیف‌ناپذیری شعر در ذات آن قرار دارد و به سختی می‌توان تعریفی جامع برای آن یافت، به ویژه آنکه با دگرگونی‌های شعر و سبک سرایش در گذر زمان، تعاریف سنتی دیگر کاربرد گذشتهٔ خود را ندارند و جوامع، تعاریف مدرن‌تری از مقوله‌های گوناگون هنر و ادبیات ارایه داده‌اند.
سرایش شعر، سابقه‌ای طولانی نزد انسانها دارد و یکی از کهن‌ترین گونه‌های ادبی در جهان به شمار می‌رود: نخستین نمونه‌های ادبی شناخته‌شده حماسهٔ سومری گیلگمش (۲۷۰۰ پیش از میلاد)، بخش‌هایی از انجیل، آثار به جا مانده از هومر (مانند ایلیاد و اودیسه) و حماسه‌های هندی رامایانا و مهابهاراتا هستند.
نثر (نوشتار)
نثر نوعی نگارش است که به هیچ گونه ساختار شکلی (به جز دستور زبان ساده) پایبند نیست؛ در متون منثور، اجباری در زیبا گفتن یا استفاده از واژگان زیبا وجود ندارد. با این حال نثر را نیز می‌توان به شکل زیبا نوشت، اما در این گونهٔ ادبی از شکل ظاهری واژه‌ها (وزن یا واج‌آرایی) استفادهٔ کمتری میشود و به جای آنها از سبک، جایگذاری یا گنجاندن تصویر سود برده میشود. با این وجود نمی‌توان به دقت تمایز نثر با شعر را مشخص کرد. برای مثال در سجع که خود نوعی نثر است، در پایان دو جمله که به دنبال هم می‌آیند باید دو واژهٔ یکسان یا هم‌وزن آورده شود. این حالت، نوعی وزن و زیبایی شاعرانه به متن منثور می‌دهد.
انواع ادبی
از دیدگاه مفهوم و پیام درونی ادبیات را به چهار دستهٔ کلی تقسیم می‌کنند:
حماسی
غنایی
نمایشی
تعلیمی
دیگر انواع ادبی عبارت‌اند از: ادبیات روایی و داستانی، ادبیات اسطوره‌ای، ادبیات نمادین، ادبیات طنز، ادبیات فولکلور و عامیانه، مفاخره، مناظره و...
داستان
داستان روایی (نثر روایی) غالباً از نثر برای بیان رمان، داستان کوتاه، رمان تصویری و امثال آن استفاده می‌کند. نمونه‌های منفرد این نوع داستان در طول تاریح وجود داشته‌اند اما تنها در سده‌های اخیر به شکل منظم و مجزا نوشته شدند. برای دسته‌بندی داستان‌های منثور غالباً از اندازهٔ آنها استفاده می‌کنند. هر چند که این محدوده‌ها دلخواه است اما قراردادهای نشر مدرن محدوده‌های زیر را تعیین کرده‌اند:
داستان کوتاه نوعی داستان منثور است که بین ۱۰۰۰ تا ۲۰،۰۰۰ واژه در بر دارد (اما معمولاً بالای ۵۰۰۰ واژه دارد). این نوع داستان ممکن است دارای ساخت روایی نباشد.
داستانک
رمان کوتاه (نوولا) داستانی است که بین ۲۰،۰۰۰ تا ۵۰،۰۰۰ واژه را در بر داشته باشد.
رمان نوعی داستان است که بیش از ۵۰،۰۰۰ واژه دارد.
رمان
رمان، داستان بلندی است که به صورت نثر نوشته میشود. شکل آن نیز از ابداعات سده‌های اخیر است. داستان منثور ایسلندی به نام ساگاس که گفته میشود در سدهٔ ۱۱ میلادی نوشته شده، در مرز بین یک اثر سنتی منظوم حماسی- ملی و یک رمان روان‌شناسی مدرن قرار دارد. به جرئت می‌توان گفت که سروانتس اسپانیایی اولین کسی بود که در اروپا دست به نگارش یک رمان تأثیرگذار به نام دون کیشوت زد. اولین بخش این داستان در سال ۱۶۰۵ و دومین بخش آن در سال ۱۶۱۵ منتشر شد. مجموعه‌های داستانی قدیمی‌تر دیگری مانند هزار و یک شب، دکامرون اثر جیووانی بوکاچیو و داستان‌های کانتربری اثر چاسر شکل مشابهی دارند و اگر امروز نوشته می‌شدند، می‌شد آنها را در دستهٔ رمان قرار داد. دیگر داستان‌هایی که در دوران کلاسیک ادبیات آسیا و عرب نوشته شده‌اند را بیش از آن که ما فکر کنیم می‌توان در دستهٔ رمان قرار داد. برای مثال آثاری چون داستان گِنجی (ژاپنی) اثر بانو موراساکی، داستان عربی حی بن یقظان اثر ابن طفیل، داستان عربی تئولوگوس آتودیداکتوس اثر ابن نفیس و داستان چینی افسانه سه پادشاه اثر لو گوانژونگ.
همهٔ رمان‌ها در اروپا در ابتدا جزو آثار مهم ادبی تلقی نشدند. دلیل آن شاید این بود که نگارش نثر صرف، آسان و غیر مهم می‌نمود. با این حال، امروزه مشخص شده‌است که نگارش نثر بدون توجه به آرایه‌های شاعرانه می‌تواند لذت هنری در فرد ایجاد کند. به علاوه نویسندگان آزاد به این باور رسیده بودند که درگیر نشدن با ساختارهای نظم باعث ایجاد طرح داستانی پیچیده‌تر و یا دقیق‌تری نسبت به گونه‌های دیگر ادبی حتی شعر روایی میشود. این آزادی به نویسنده این امکان را می‌دهد که به سبک‌های ادبی و نمایشی دیگر – حتی شعر – در محدودهٔ یک رمان بپردازد.
آثار منثور دیگر
نوشته‌های فلسفی، تاریخی، روزنامه‌ای، حقوقی و علمی از گذشته جزو ادبیات به شمار می‌آمدند. این گونه آثار شامل برخی از کهن‌ترین آثار منثور موجود هستند؛ رمان‌ها و داستان‌های منثور نام «داستان» را به خود گرفتند تا از آثار دیگری که معرف واقعیات بودند و اثر «غیرداستان» نامیده می‌شدند مشخص شوند. آثار غیرداستانی از گذشته‌های دور به شکل منثور نوشته می‌شدند.
جنبهٔ ادبی نوشته‌های علمی در طول دو سدهٔ گذشته رو به کاهش گذاشت زیرا پیشرفت و تخصصی‌تر شدن علوم باعث شدند که پژوهش‌های علمی برای بسیاری از مخاطبان غیرقابل درک شوند؛ امروزه علم را در ژورنال‌های علمی می‌توان یافت. آثار علمی اقلیدس، ارسطو، کوپرنیک و نیوتون امروز هم از اعتبار زیادی برخوردارند؛ اما به دلیل آنکه دانش موجود در آنها تا حد زیادی منسوخ شده‌است دیگر نمی‌توان از آنها برای تعالیم علمی سود برد. با این حال این آثار آن قدر هم فنی هستند که نمی‌توان آنها را در برنامه‌های درسی ادبی گنجاند. تنها در برنامه‌های درسی مانند «تاریخ علم» است که می‌توان دانشجویانی را یافت که این آثار را مطالعه کنند. بسیاری از کتبی که به «عمومی ساختن» دانش می‌پردازند نیز امروزه شایستهٔ دریافت عنوان «ادبیات» هستند.
فلسفه نیز تا حد زیادی به یک رشتهٔ دانشگاهی تبدیل شده‌است. بسیاری از فلسفه‌دانان از این وضع ابراز نارضایتی می‌کنند؛ با وجود این بسیاری از آثار فلسفی در ژورنال‌های آکادمیک چاپ می‌شوند. فیلسوفان بزرگ تاریخ مانند افلاطون، ارسطو، آگوستین، دکارت و نیچه رسماً نویسنده تلقی می‌شدند. برخی از آثار فلسفی امروزی نیز مانند آثار سیمون بلکبرن را جزو «ادبیات» تلقی می‌کنند اما بسیاری از دیگر آثار را نمی‌توان در این رده طبقه‌بندی کرد. برخی از مباحث همچون منطق به قدری فنی شده‌اند که می‌توان آنها را با ریاضیات مقایسه کرد.
بخش عمده‌ای از آثار تاریخی را هنوز می‌توان جزو ادبیات به شمار آورد، به خصوص بخشی که آن را به نام گونه اثر غیرداستانی خلاقانه می‌دانند. همچنین بخش اعظم آثار روزنامه‌نگاری مانند روزنامه‌نگاری ادبی نیز چنین است. با این حال این بخش نیز به شدت بزرگ شده و غالباً با هدف سودمندگرایی نوشته میشود: مانند ضبط داده‌ها یا هدایت سریع اطلاعات. به همین دلیل آثاری که در این زمینه‌ها نوشته می‌شوند غالباً فاقد خصوصیت ادبی هستند اما برخی از آنها هنوز هم این قابلیت را دارند. بزرگترین تاریخ‌نگاران ادبی هرودوت، توسیدید و پروکپیوس بوده‌اند که همگی جزو ادبای جهانی به شمار می‌روند.
حقوق، وضعیت بغرنج‌تری دارد. برخی از آثار افلاطون و ارسطو یا حتی بخش‌هایی از انجیل را می‌توان به عنوان ادبیات حقوقی (یا قوانین ادبی) دسته‌بندی کرد. شاید قوانین حمورابی در بابل نیز شامل این دسته‌بندی شوند. قانون مدنی روم که تحت حاکمیت ژوستنین اول از امپراتوری بیزانس تدوین شد، به عنوان یک اثر ادبی شهرت یافت. اسناد تأسیس بسیاری از حکومت‌ها همچون قانون اساسی ایالات متحده را می‌توان جزو ادبیات به شمار آورد؛ هر چند که امروزه متون قانونی، کمتر دارای ارزش‌های ادبی هستند.
متون طراحی بازی‌های رایانه‌ای هیچ‌گاه توسط بازیکنان قابل مشاهده نیستند و تنها تولیدکنندگان یا ناشران این بازی‌ها می‌توانند این متون را دیده و از آنها برای درک، تجسم و حفظ ثبات در هنگام همکاری در ساخت یک بازی استفاده کنند. مخاطب اینگونه آثار معمولاً بسیار کم است. بسیاری از متون بازی‌ها دارای داستان‌های عمیق و دنیاهای دقیقی هستند که باعث می‌شوند که این آثار تبدیل به یک گونهٔ ادبی پنهان شوند.
در نتیجه با تخصصی‌تر شدن و تکثر بسیاری از این رشته‌ها دیگر نمی‌توان آثار تولید شده در حوزه‌های این علوم را جزو ادبیات به شمار آورد. شاید بتوان گاهی آنها را جزو «ادبیات ادبی» دسته‌بندی کرد؛ خیلی وقت‌ها این رشته‌ها آثاری تولید می‌کنند که می‌توان بر آنها عناوین «ادبیات فنی» یا «ادبیات حرفه‌ای» نهاد.
نمایش‌نامه
نمایش‌نامه، معرفِ نوع دیگری از قالب‌های ادبی کلاسیک است که در طول سال‌های متمادی متحول شده. این نوع اثر ادبی غالباً شامل گفت‌وگو بین شخصیت‌ها است و به جای خوانده‌شدن بیشتر تکیه بر اجرای نمایشی دارد. اپرا در طول سده‌های هجده و نوزده میلادی به عنوان ترکیبی از شعر، نمایش و موسیقی رشد یافت. در آن زمان تقریباً تمام نمایشنامه‌ها منظوم بودند. شکسپیر را می‌توان یکی از برجسته‌ترین نمایشنامه‌نویسان جهان دانست. برای نمونه رومئو و ژولیت نمایشنامهای کلاسیک است که عموماً یک اثر ادبی شناخته میشود.
نمایش‌نامه‌های یونانی نمونه‌های اولین گونه‌های نمایشی در طول تاریخ هستند که ما به آنها دسترسی داریم. تراژدی به عنوان یک گونه نمایشی از جشنواره‌های مذهبی و مدنی سرچشمه گرفت و معمولاً برای نمایش تم‌های تاریخی یا افسانه‌ای به کار برده می‌شد. تراژدی‌ها معمولاً برای موضوعات بسیار مهم مورد استفاده قرار می‌گرفتند. با ظهور فناوریهای نوین، نوشتن متن نمایش‌نامه‌های غیراجرایی باب شد. جنگ دنیاها (رادیو) در سال ۱۹۳۸ نمایشنامهای رادیویی بود که برای پخش سراسری نوشته شده بود. پس از آن بسیاری از آثار نمایشی برای فیلم یا تلویزیون ساخته شدند. به طور معکوس، ادبیات تلویزیونی، فیلم و رادیو نیز برای نوشتن آثار چاپی یا الکترونیک به کار برده شدند.
ادب یا ادبیات ، عبارت است از آن‌گونه سخنانی که از حدّ سخنان عادی، برتر و والاتر بوده است و مردم، آن سخنان را در میان خود، ضبط و نقل کرده‌اند و از خواندن و شنیدن آنها دگرگون گشته و احساس غم، شادی یا لذّت کرده‌اند.در باور همگانی ادبیات یک تیره یا ملت برای نمونه مجموعه متن‌هایی است که آثار ماندگار و برجسته پیشینیان آن تیره و ملت را تشکیل می‌دهند. یکی از طبقه‌بندی‌های مشهور و پرکاربرد متن‌های ادبی، طبقه‌بندی دوگانه‌ایست که بر اساس آن متن‌ها به دو گونه‌ی اصلی شعر و نثر تقسیم می‌شوند. این طبقه‌بندی سنت دیرینه‌ای در زبان فارسی و ادبیات جهان دارد. سخنوران و فیلسوفان از دیرباز در پی پررنگ کردن خط ظریف میان این دو و ارایه تعریفی فراگیر و تمیزدهنده از شعر و نثر بوده‌اند.
تعریف ادبیات
ادب واژه‌ای است معرب از فارسی.این واژه از دیدگاه واژه‌شناسان به معنی ظرف و حسن تناول آمده‌است.برخی نیز در فارسی، ادب را به معنی فرهنگ ترجمه کرده‌اند و گفته‌اند که ادب یا فرهنگ همان دانش است. به از دیگر معانی واژهٔ ادب می‌توان به هنر، حسن معاشرت، شیوهٔ پسندیده، با سخن اشاره کرد؛ اما ادب در اصطلاح، نام دانشی است که قدما آن را شامل این علوم دانسته‌اند: لغت، صرف، نحو، معانی، بیان، بدیع، عروض، قافیه، قوانین خط، قوانین قرائت که بعضی اشتقاق و انشاء راهم بدان‌ها افزوده‌اند.البته دیدگاه ادبای قدیم دربارهٔ معنی اصطلاحی «ادب» کمی مختلف است. بعضی آن را فضیلت اخلاقی، برخی پرهیز از انواع خطاهاو برخی آن را مانند فرشته‌ای دانسته‌اند که صاحبش را از ناشایستی‌ها باز می‌دارد.
اما علم ادب (ادبیات) یا سخن‌سنجی یا در دیدگاه پیشینیان اشاره داشته‌است به دانش آشنایی با نظم و نثر از جهت درستی و نادرستی و خوبی و بدی و مراتب آن.اما برخی ادیب را کسی می‌دانستند که عالم بر علوم نحو، لغت، صرف، معنی، بیان، عروض، قافیه و فروع باشد و برخی خط، قرض‌الشعر، انشا، محاضره و تاریخ را هم جزو آنها دانسته‌اند.
جرجی زیدان در این باره می‌نویسد:
«علم ادب در اصطلاح علمای ادبیت مشتمل بر اکثر علوم ادبیه است از قبیل: نحو، لغت، تصریف، عروض، قوافی، صنعت شعر، تاریخ و انساب. و ادیب کسی است که دارای تمام این علوم یا یکی از آنها باشد و فرق مابین ادیب و عالِم آن است که ادیب از هر چیزی بهتر و خوب‌ترش را انتخاب می‌نماید و عالم تنها یک مقصد را گرفته در آن مهارت می‌یابد.»
مردم غالباً بین ادبیات و آثار مکتوب دیگر تفاوت قائل می‌شوند. اصطلاحات «تخیل ادبی» و «شایستگی ادبی» غالباً به منظور تشخیص آثار ادبی از یکدیگر مورد استفاده قرار می‌گیرند. مثلاً تقریباً تمام انسان‌های باسواد دنیا آثار چارلز دیکنز را در زمرهٔ «ادبیات» تلقی می‌کنند در حالی که برخی از منتقدین، آثار جفری آرچر را شایستهٔ گنجانده شدن تحت عنوان «ادبیات انگلیسی» نمی‌دانند. گاهی اوقات ممکن است منتقدان برخی از آثار را به دلایلی همچون سطح پایین دستور زبان و نحو، داشتن خط داستانی باورنکردنی یا گسیخته و یا داشتن شخصیت‌های متناقض یا غیرقابل‌باور از زمرهٔ آثار ادبی حذف کنند. اما باید گفت که مفهوم واژهٔ ادب و ادبیات نیز همانند همهٔ پدیده‌های دیگر در طول زمان یکسان نمانده و دستخوش تحول گردیده است. بیشتر اقوام قدیم جهان، همچون یونیان، ادب را فقط به معنی و مفهوم شعر به کار می‌برده‌اند و علوم ادبی، نزد آنها علم شعر بوده است و بس.
تاریخچه
یکی از کهن‌ترین آثار ادبی شناخته شده در جهان، حماسهٔ گیلگمش است. بسیاری از پژوهش‌گران، گیلگمش را نخستین حماسه بشری می‌دانند.این اثر ادبی که تاریخ نگارش آن را سال ۲۷۰۰ پیش از میلاد می‌دانند موضوعاتی چون قهرمانی، دوستی، شکست و جستجو به دنبال زندگی ابدی را شامل میشود. در هر دورهٔ تاریخی یکی از گونه‌های ادبیات برجسته میشود. نخستین آثار ادبی بیشتر دارای جنبه‌های پیدا و پنهان مذهبی‌اند و ریشهٔ تعلیمی نیز همین منابع هستند. سرشت نامتعارف آثار رمانتیک پس از قرون وسطی رشد پیدا کرد در حالی که عصر روشنگری باعث بروز حماسه‌های ملی و آثار فلسفی شد. رمانتیسم بر ادبیات عامیانه و مسائل عاطفی تأکید می‌کرد و به این گونه بود که در سده ۱۹ میلادی راه را برای ظهور رئالیسم و ناتورالیسم که در پی کشف مصادیق واقعیت بودند باز کرد. سده ۲۰ میلادی نیاز به سمبولیسم یا بینش روانی در توصیف و توسعه شخصیت را با خود آورد.
بخش‌بندی ادبیات بر پایهٔ شیوهٔ بیان
ادبیات را از دیدگاه شیوهٔ بیان و شکل ظاهری می‌توان به دو دستهٔ کلی نظم و نثر تقسیم کرد، که هر کدام از آنها شامل بخش‌های کوچکتری هستند.
شعر (سروده)
شعر، چامه یا چکامه، بر پایهٔ دیدگاه‌های سنتی، سخنی است موزون و خیال‌انگیز که دارای قافیه است، اگر چه برخی، قافیه را از شرایط شعر نمی‌دانند. نگارش شعر به صنایع و آرایه‌های ادبی متکی است. صنایعی چون تشبیه، مراعات نظیر و استعاره و...؛ وزن اشعار ممکن است شامل الگویی از تکیه‌ها (وزن تکیه‌ای) یا الگویی از هجاهای ناهم‌طول بوده (وزن عروضی) یا از قافیه استفاده نکند. توصیف‌ناپذیری شعر در ذات آن قرار دارد و به سختی می‌توان تعریفی جامع برای آن یافت، به ویژه آنکه با دگرگونی‌های شعر و سبک سرایش در گذر زمان، تعاریف سنتی دیگر کاربرد گذشتهٔ خود را ندارند و جوامع، تعاریف مدرن‌تری از مقوله‌های گوناگون هنر و ادبیات ارایه داده‌اند.
سرایش شعر، سابقه‌ای طولانی نزد انسانها دارد و یکی از کهن‌ترین گونه‌های ادبی در جهان به شمار می‌رود: نخستین نمونه‌های ادبی شناخته‌شده حماسهٔ سومری گیلگمش (۲۷۰۰ پیش از میلاد)، بخش‌هایی از انجیل، آثار به جا مانده از هومر (مانند ایلیاد و اودیسه) و حماسه‌های هندی رامایانا و مهابهاراتا هستند.
نثر (نوشتار)
نثر نوعی نگارش است که به هیچ گونه ساختار شکلی (به جز دستور زبان ساده) پایبند نیست؛ در متون منثور، اجباری در زیبا گفتن یا استفاده از واژگان زیبا وجود ندارد. با این حال نثر را نیز می‌توان به شکل زیبا نوشت، اما در این گونهٔ ادبی از شکل ظاهری واژه‌ها (وزن یا واج‌آرایی) استفادهٔ کمتری میشود و به جای آنها از سبک، جایگذاری یا گنجاندن تصویر سود برده میشود. با این وجود نمی‌توان به دقت تمایز نثر با شعر را مشخص کرد. برای مثال در سجع که خود نوعی نثر است، در پایان دو جمله که به دنبال هم می‌آیند باید دو واژهٔ یکسان یا هم‌وزن آورده شود. این حالت، نوعی وزن و زیبایی شاعرانه به متن منثور می‌دهد.
انواع ادبی
از دیدگاه مفهوم و پیام درونی ادبیات را به چهار دستهٔ کلی تقسیم می‌کنند:
حماسی
غنایی
نمایشی
تعلیمی
دیگر انواع ادبی عبارت‌اند از: ادبیات روایی و داستانی، ادبیات اسطوره‌ای، ادبیات نمادین، ادبیات طنز، ادبیات فولکلور و عامیانه، مفاخره، مناظره و...
داستان
داستان روایی (نثر روایی) غالباً از نثر برای بیان رمان، داستان کوتاه، رمان تصویری و امثال آن استفاده می‌کند. نمونه‌های منفرد این نوع داستان در طول تاریح وجود داشته‌اند اما تنها در سده‌های اخیر به شکل منظم و مجزا نوشته شدند. برای دسته‌بندی داستان‌های منثور غالباً از اندازهٔ آنها استفاده می‌کنند. هر چند که این محدوده‌ها دلخواه است اما قراردادهای نشر مدرن محدوده‌های زیر را تعیین کرده‌اند:
داستان کوتاه نوعی داستان منثور است که بین ۱۰۰۰ تا ۲۰،۰۰۰ واژه در بر دارد (اما معمولاً بالای ۵۰۰۰ واژه دارد). این نوع داستان ممکن است دارای ساخت روایی نباشد.
داستانک
رمان کوتاه (نوولا) داستانی است که بین ۲۰،۰۰۰ تا ۵۰،۰۰۰ واژه را در بر داشته باشد.
رمان نوعی داستان است که بیش از ۵۰،۰۰۰ واژه دارد.
رمان
رمان، داستان بلندی است که به صورت نثر نوشته میشود. شکل آن نیز از ابداعات سده‌های اخیر است. داستان منثور ایسلندی به نام ساگاس که گفته میشود در سدهٔ ۱۱ میلادی نوشته شده، در مرز بین یک اثر سنتی منظوم حماسی- ملی و یک رمان روان‌شناسی مدرن قرار دارد. به جرئت می‌توان گفت که سروانتس اسپانیایی اولین کسی بود که در اروپا دست به نگارش یک رمان تأثیرگذار به نام دون کیشوت زد. اولین بخش این داستان در سال ۱۶۰۵ و دومین بخش آن در سال ۱۶۱۵ منتشر شد. مجموعه‌های داستانی قدیمی‌تر دیگری مانند هزار و یک شب، دکامرون اثر جیووانی بوکاچیو و داستان‌های کانتربری اثر چاسر شکل مشابهی دارند و اگر امروز نوشته می‌شدند، می‌شد آنها را در دستهٔ رمان قرار داد. دیگر داستان‌هایی که در دوران کلاسیک ادبیات آسیا و عرب نوشته شده‌اند را بیش از آن که ما فکر کنیم می‌توان در دستهٔ رمان قرار داد. برای مثال آثاری چون داستان گِنجی (ژاپنی) اثر بانو موراساکی، داستان عربی حی بن یقظان اثر ابن طفیل، داستان عربی تئولوگوس آتودیداکتوس اثر ابن نفیس و داستان چینی افسانه سه پادشاه اثر لو گوانژونگ.
همهٔ رمان‌ها در اروپا در ابتدا جزو آثار مهم ادبی تلقی نشدند. دلیل آن شاید این بود که نگارش نثر صرف، آسان و غیر مهم می‌نمود. با این حال، امروزه مشخص شده‌است که نگارش نثر بدون توجه به آرایه‌های شاعرانه می‌تواند لذت هنری در فرد ایجاد کند. به علاوه نویسندگان آزاد به این باور رسیده بودند که درگیر نشدن با ساختارهای نظم باعث ایجاد طرح داستانی پیچیده‌تر و یا دقیق‌تری نسبت به گونه‌های دیگر ادبی حتی شعر روایی میشود. این آزادی به نویسنده این امکان را می‌دهد که به سبک‌های ادبی و نمایشی دیگر – حتی شعر – در محدودهٔ یک رمان بپردازد.
آثار منثور دیگر
نوشته‌های فلسفی، تاریخی، روزنامه‌ای، حقوقی و علمی از گذشته جزو ادبیات به شمار می‌آمدند. این گونه آثار شامل برخی از کهن‌ترین آثار منثور موجود هستند؛ رمان‌ها و داستان‌های منثور نام «داستان» را به خود گرفتند تا از آثار دیگری که معرف واقعیات بودند و اثر «غیرداستان» نامیده می‌شدند مشخص شوند. آثار غیرداستانی از گذشته‌های دور به شکل منثور نوشته می‌شدند.
جنبهٔ ادبی نوشته‌های علمی در طول دو سدهٔ گذشته رو به کاهش گذاشت زیرا پیشرفت و تخصصی‌تر شدن علوم باعث شدند که پژوهش‌های علمی برای بسیاری از مخاطبان غیرقابل درک شوند؛ امروزه علم را در ژورنال‌های علمی می‌توان یافت. آثار علمی اقلیدس، ارسطو، کوپرنیک و نیوتون امروز هم از اعتبار زیادی برخوردارند؛ اما به دلیل آنکه دانش موجود در آنها تا حد زیادی منسوخ شده‌است دیگر نمی‌توان از آنها برای تعالیم علمی سود برد. با این حال این آثار آن قدر هم فنی هستند که نمی‌توان آنها را در برنامه‌های درسی ادبی گنجاند. تنها در برنامه‌های درسی مانند «تاریخ علم» است که می‌توان دانشجویانی را یافت که این آثار را مطالعه کنند. بسیاری از کتبی که به «عمومی ساختن» دانش می‌پردازند نیز امروزه شایستهٔ دریافت عنوان «ادبیات» هستند.
فلسفه نیز تا حد زیادی به یک رشتهٔ دانشگاهی تبدیل شده‌است. بسیاری از فلسفه‌دانان از این وضع ابراز نارضایتی می‌کنند؛ با وجود این بسیاری از آثار فلسفی در ژورنال‌های آکادمیک چاپ می‌شوند. فیلسوفان بزرگ تاریخ مانند افلاطون، ارسطو، آگوستین، دکارت و نیچه رسماً نویسنده تلقی می‌شدند. برخی از آثار فلسفی امروزی نیز مانند آثار سیمون بلکبرن را جزو «ادبیات» تلقی می‌کنند اما بسیاری از دیگر آثار را نمی‌توان در این رده طبقه‌بندی کرد. برخی از مباحث همچون منطق به قدری فنی شده‌اند که می‌توان آنها را با ریاضیات مقایسه کرد.
بخش عمده‌ای از آثار تاریخی را هنوز می‌توان جزو ادبیات به شمار آورد، به خصوص بخشی که آن را به نام گونه اثر غیرداستانی خلاقانه می‌دانند. همچنین بخش اعظم آثار روزنامه‌نگاری مانند روزنامه‌نگاری ادبی نیز چنین است. با این حال این بخش نیز به شدت بزرگ شده و غالباً با هدف سودمندگرایی نوشته میشود: مانند ضبط داده‌ها یا هدایت سریع اطلاعات. به همین دلیل آثاری که در این زمینه‌ها نوشته می‌شوند غالباً فاقد خصوصیت ادبی هستند اما برخی از آنها هنوز هم این قابلیت را دارند. بزرگترین تاریخ‌نگاران ادبی هرودوت، توسیدید و پروکپیوس بوده‌اند که همگی جزو ادبای جهانی به شمار می‌روند.
حقوق، وضعیت بغرنج‌تری دارد. برخی از آثار افلاطون و ارسطو یا حتی بخش‌هایی از انجیل را می‌توان به عنوان ادبیات حقوقی (یا قوانین ادبی) دسته‌بندی کرد. شاید قوانین حمورابی در بابل نیز شامل این دسته‌بندی شوند. قانون مدنی روم که تحت حاکمیت ژوستنین اول از امپراتوری بیزانس تدوین شد، به عنوان یک اثر ادبی شهرت یافت. اسناد تأسیس بسیاری از حکومت‌ها همچون قانون اساسی ایالات متحده را می‌توان جزو ادبیات به شمار آورد؛ هر چند که امروزه متون قانونی، کمتر دارای ارزش‌های ادبی هستند.
متون طراحی بازی‌های رایانه‌ای هیچ‌گاه توسط بازیکنان قابل مشاهده نیستند و تنها تولیدکنندگان یا ناشران این بازی‌ها می‌توانند این متون را دیده و از آنها برای درک، تجسم و حفظ ثبات در هنگام همکاری در ساخت یک بازی استفاده کنند. مخاطب اینگونه آثار معمولاً بسیار کم است. بسیاری از متون بازی‌ها دارای داستان‌های عمیق و دنیاهای دقیقی هستند که باعث می‌شوند که این آثار تبدیل به یک گونهٔ ادبی پنهان شوند.
در نتیجه با تخصصی‌تر شدن و تکثر بسیاری از این رشته‌ها دیگر نمی‌توان آثار تولید شده در حوزه‌های این علوم را جزو ادبیات به شمار آورد. شاید بتوان گاهی آنها را جزو «ادبیات ادبی» دسته‌بندی کرد؛ خیلی وقت‌ها این رشته‌ها آثاری تولید می‌کنند که می‌توان بر آنها عناوین «ادبیات فنی» یا «ادبیات حرفه‌ای» نهاد.
نمایش‌نامه
نمایش‌نامه، معرفِ نوع دیگری از قالب‌های ادبی کلاسیک است که در طول سال‌های متمادی متحول شده. این نوع اثر ادبی غالباً شامل گفت‌وگو بین شخصیت‌ها است و به جای خوانده‌شدن بیشتر تکیه بر اجرای نمایشی دارد. اپرا در طول سده‌های هجده و نوزده میلادی به عنوان ترکیبی از شعر، نمایش و موسیقی رشد یافت. در آن زمان تقریباً تمام نمایشنامه‌ها منظوم بودند. شکسپیر را می‌توان یکی از برجسته‌ترین نمایشنامه‌نویسان جهان دانست. برای نمونه رومئو و ژولیت نمایشنامهای کلاسیک است که عموماً یک اثر ادبی شناخته میشود.
نمایش‌نامه‌های یونانی نمونه‌های اولین گونه‌های نمایشی در طول تاریخ هستند که ما به آنها دسترسی داریم. تراژدی به عنوان یک گونه نمایشی از جشنواره‌های مذهبی و مدنی سرچشمه گرفت و معمولاً برای نمایش تم‌های تاریخی یا افسانه‌ای به کار برده می‌شد. تراژدی‌ها معمولاً برای موضوعات بسیار مهم مورد استفاده قرار می‌گرفتند. با ظهور فناوریهای نوین، نوشتن متن نمایش‌نامه‌های غیراجرایی باب شد. جنگ دنیاها (رادیو) در سال ۱۹۳۸ نمایشنامهای رادیویی بود که برای پخش سراسری نوشته شده بود. پس از آن بسیاری از آثار نمایشی برای فیلم یا تلویزیون ساخته شدند. به طور معکوس، ادبیات تلویزیونی، فیلم و رادیو نیز برای نوشتن آثار چاپی یا الکترونیک به کار برده شدند.
ساعت : 6:25 am | نویسنده : admin
|
مطلب بعدی